بسمه تعالی
مرکز مدیریت حوزه های علمیه خواهران
معاونت پژوهش
مدیریت امور پژوهشی واحدهای آموزشی
پیش نویس شیوه نامه تدوین و نگارش پایان نامه


مقدمه:
هدف از تدوین پایان نامه، سنجش مهارت طلبه در به کارگیری منابع اصلي و استفاده مطلوب از آنها، عمق-
بخشي به دانایي وتوانایي، تقویت روحیه تتبع، مهارت جمع بندی اقوال، تحلیل ونقد علمي است.

بدین
منظور و برای ایجاد هماهنگي میان پایان نامه طلاب حوزههای علمیه خواهران، معاونت پژوهش با اتکاء به
اصول شناخته شده روش تحقیق و ملاحظه روش های پژوهش و نگارش در مراکز آموزشي مختلف، شیوه
نامه حاضر را برای نگارش و تنظیم پایان نامه سطح سه ارائه نموده است. اگر چه نميتوان تمام نکات
مربوط به ارائه روشمند یک اثر علمي را در این راهنما ذکر نمود، لکن به منظور آشنایي طلاب با اصول
اولیه و حفظ وحدت رویه در نحوه آمادهسازی پایان نامه، سعي شده نکات کلیدی در این مجموعه
ذکرشود. ناگفته نماند مراکز مختلف آموزشي و پژوهشي از مقررات و ضوابط واحدی برای تدوین پایان
نامه پیروی نميکنند. در عین حال برای یکدست شدن روند کار در یک مجموعه، لازم است از بین روش
های رایج، شیوه ای را برگزید و دانشپژوهان را به رعایت آن ملزم نمود. از این رو طلاب مدارس علمیه
خواهران موظفاند قبل از اقدام به تنظیم پایان نامه، ضمن آگاهي از مفاد آیین نامه ذیربط، این شیوه نامه را
به دقت مطالعه و مطابق با آن، زیر نظر اساتید راهنما و مشاور، تحقیق خود را تدوین نمایند. بدیهي است
که هیئت محترم داوران نیز این شیوه نامه را ملاك داوری پایان نامه قرار خواهند داد.
بدون تردید ارایه نظرات ارزشمند اساتید محترم در تکمیل شیوه نامه حاضر موثر خواهد بود. پیشاپیش از
دقت نظر و مساعدت آن بزرگواران سپاسگزاریم.
3
طرح کلی پایان نامه
پایان نامه در سطح سه به زبان فارسي نوشته مي شود. نگارش آن به زبان عربي تنها در صورتي مجاز است
که محقق کاملا به زبان عربي فصیح و معاصر مسلط باشد.
ترتیب صفحات پایاننامه به شکل زیر است و شیوهنامه نگارش نیز بر اساس همین الگو طراحي شده است:
.1 جلد پایان نامه.
.2 صفحه عنوان
.3 صفحه بسم الله الرّحمن الرّحیم.
.4 تصویرصورتجلسه دفاع.
.5 صفحه تحمیدیه.
.6 صفحه تقدیم.
.7 صفحه تقدیر و تشکر.
.8 صفحه چکیده.
.9 فهرست مطالب.
.11 مقدمه.
.11 فصلهای تحقیق.
.12 نتیجهگیری.
.13 پیشنهادات.
.14 فهرست منابع.
.15 پیوست ها.
.16 چکیده فارسي)در صورتي که پایان نامه به زبان عربي باشد(.
4
-3 طرح جلد
جلد پایاننامه سطح سه، گالینگور سرمهايتیره بوده، مطالب روی جلد زرکوب ميشود. در نگارش
مطالب روی جلد، از نوع، اندازه قلم و فاصله سطرالگوی زیر پیروی شود. در عطف پایان نامه نیز عنوان
اثر در وسط، نام محقق در قسمت بالا و مقطع تحصیلي در قسمت پایین به صورت عمودی درج
میگردد. مواردی مانند )ص(، )س(، )ع( ،)عج(،)ره(و … روی جلد، در صفحه عنوان، فهرست مطالب،
متن و … به صورت کامل نوشته شوند، مانند: سلام الله علیها، علیه السلام، عجل الله تعالي فرجه، رحمه-
الله علیه و… . ذکر عناوین و القاب مانند حجت الاسلام، دکتر، جناب آقای، سرکارخانم و…. روی جلد و
در صفحه عنوان، اگر به صورت یکدست در تمام پایاننامه ذکر شود، بلامانع است. ) )پیوست شماره 1
-2 صفحه عنوان
صفحه عنوان در واقع تصویر روی جلد است و تمام مطالب نوشته شده روی جلد با همان سبک و
اندازه قلم و فاصله سطر عیناً در آن تکرار مي شود. صفحه عنوان ساده، بدون کادر و بدون شماره باشد.
) )پیوست شماره 2
-1 صفحه بسم الله الرّحمن الرّحیم
از طرح- » بسم الله الرحمن الرحیم « صفحه بسم الله، ساده، بدون کادر و بدون شماره باشد. در نگارش
های مختلف ميتوان استفاده کرد، اما طرح در وسط صفحه قرار داده شده، اندازه آن به گونهای باشد که
) قسمت بیشتر صفحه را پوشش دهد. مانند نمونه)پیوست شماره 3
-4 صفحه صورتجلسه:
در این صفحه، تصویر صورتجلسه تکمیل شده دفاعیه پایان نامه که حاوی نمره، امضای هیأت داوران و
تایید مراجع ذیربط است، در اندازه A4 منعکس مي شود.
-5 صفحه تحمیدیه
در این صفحه، محقق به حمد و ثنای خداوند متعال ميپردازد. این صفحه باید ساده و بدون کادر بوده،
بر اساس حروف ابجد شماره گذاری شود. متن تحمیدیه داخل کادری ساده قرار ميگیرد. عنوان
تحمیدیه با ) Btitr12 ( ومتن تحمیدیه همانند متن تحقیق با ) B Lotu14 ( نوشته شود. فاصله سطرها
1/15 سانتي متر و در وسط صفحه باشد . ) )پیوست شماره 4
-6 صفحه تقدیم
5
در این قسمت، معمولا محقق اثر خود را به فرد یا افرادی تقدیم ميکند که مورد احترام وی هستند.
مانند ذوات مقدس اولیاء الهي، شهدا و… . این صفحه ساده بوده براساس حروف ابجد شمارهگذاری
ميشود. متن تقدیم داخل کادری ساده قرار ميگیرد. عنوان تقدیم و تشکر با ) Btitr12 ( ومتن تقدیم
همانند متن تحقیق با ) B Lotu14 1 سانتي متر و در وسط صفحه باشد / ( نوشته شود. فاصله سطرها 15 .
) )پیوست شماره 5
-7 صفحه تقدیر و تشکر
محقق در این فراز از کساني که در تدوین اثر او را یاری داده یا به نحوی مؤثر بوده اند، قدرداني ميکند.
این صفحه ساده بوده بر اساس حروف ابجد شماره گذاری شود. متن تقدیر و تشکر داخل کادری ساده
قرار ميگیرد. عنوان تقدیر و تشکر با ) Btitr12 ( و متن تقدیر و تشکر همانند متن تحقیق با ) B Lotu14
1 سانتي متر و در وسط صفحه باشد / ( نوشته شود. فاصله سطرها 15 . ) )پیوست شماره 6
-8 صفحه چکیده
با توجه به گستردگي موضوعات علمي و حجم زیاد مباحث، مطالعه همه پژوهشها برای خوانندگان
امکانپذیر نیست. بنابراین محقق از طریق ارائه چکیده، سهولت در مطالعه و صرفه جویي در وقت را برای
مخاطبان به ارمغان ميآورد. چکیده، نشانه احاطه محقق بر موضوع است. بهتر است چکیده پس از اتمام
پایاننامه نوشته شود تا محقق تمام مطالب را مورد بررسي قرار داده و تسلط کافي را بر موضوع به دست
آورد.
چکیده حداقل 151 و حداکثر 311 کلمه و منحصرا در یک صفحه 4 A با فاصله خطوط یک سانتيمتر
آورده مي شود. صفحه چکیده ساده و بدون کادر بوده، با حروف ابجد شماره گذاری شود.
کلید واژهها : کلید واژههای تحقیق در پایان چکیده ذکر ميشوند و صفحهای مجزا ندارند. تعداد کلید
واژهها بین 3 تا 7 واژه است.
انواع چکیده
چکیده دارای انواع مختلفي است که هر مرکز علمي بر اساس نیاز خود، نوعِ آن را مشخص ميکند. معمولاً
در تحقیقات حوزوی دو گونه از چکیده مطرح است که در ذیل به هر دو نوع اشاره و چکیده مد نظر حوزه
علمیه خواهران مشخص شده است.
6
- چکیده تمام نما: این نوع چکیده، اطلاعات روشني از مباحث کمي و کیفي مندرج در اثر ارائه ميدهد.
محتوای یک چکیده تمامنما برای یک کار تحقیقي شامل ماهیت و حدود مسأله، هدف مطالعه، روش
تحقیق، یافته های مهم یا نتایج، پیشنهادات و اطلاعات ضمني یا جنبي است.
- چکیده راهنما: در این نوع چکیده ابتدا در مورد مساله تحقیق توضیح کوتاهي داده ميشود. سپس نکات
مهم و کلیدی که در تحقیق به آنها پرداخته شده، ذکر ميگردد و در نهایت به یافتههای تحقیق اشاره
ميشود این نوع چکیده گزارشي نیست.
چکیده مد نظر مرکز مدیریت حوزههای علمیه خواهران، چکیده راهنماست.
نکات مورد توجه در چکیده نویسی
- در یک تحقیق علمي، چکیده به زبان علمي و نه ادبي نوشته ميشود.
- چکیده به زبان فارسي نوشته ميشود، اما در صورتي که پایاننامه به زبان عربي نگاشته شود، چکیده
عربي در ابتدا و چکیده فارسي نیز در پایان اثر درج ميشود.
- چکیده نباید جنبه گزارشي داشته باشد. به عبارت دیگر چکیده مروری بر مباحث و فصلهای تحقیق
نیست.
- در چکیده منابع ذکر نميشوند.
- در چکیده تعریف لغوی کلمات نميآید.
- در چکیده از نقل قول مستقیم استفاده نمي شود؛ بلکه به قلم و بیان خود محقق نوشته ميشود.
در پایان چکیده، کلید واژهها ذکر ميشوند. کلیدواژهها، اصطلاحات تخصصي و پرکاربرد تحقیق
هستند که نمای کلي تحقیق در ذهن محقق را نشان ميدهد و راهنمای نکات مهم موجود در طرح
است. کلیدواژه ها در معرفي فضای بحث، نمایه سازی و جستجو کاربرد دارند. کلید واژهها تعریف
.) نميشوند. نمونه)پیوست شماره 7
7
-3 فهرست مطالب
تمامي عناوین فصلها، گفتارها، بندهای موجود در پایان نامه در فهرست مطالب ذکر ميشوند. دقت
شود در تنظیم فهرست مطالب باید نظم منطقي پایاننامه و ارتباط مباحث آن با یکدیگر مشهود باشد و
عناوین اصلي و فرعي از یکدیگر متمایز باشند. صفحات فهرست باید ساده و بدون کادر بوده، بر
اساس حروف ابجد شمارهگذاری شوند. در فهرست مطالب عناوین در سمت راست و شماره صفحه
آنها در سمت چپ ذکر ميشود. بهتر است از امکانات وورد) word ( استفاده شود تا فهرست مطالب
) به طور اتوماتیک تنظیم شود.نمونه)پیوست شماره 8
- متن اصلی
-01 مقدمه
مقدمه متني است که خلأ آگاهي میان نویسنده و خواننده تحقیق را پر ميکند. در مقدمه تبیین کوتاهي از
مسأله و اهداف مورد نظر در تحقیق، روش و نحوه انجام تحقیق در حد یک صفحه به عنوان مدخلي
برای ورود به پایان نامه مطرح ميشود. بنابراین بایستي دقیق و منسجم، روشن و هدفمند باشد. مقدمه با
کلیات تحقیق فرق ميکند. در مقدمه، تنها به توضیحي کلي اکتفا شده و تفصیل نیاز ندارد اما در کلیات،
هر گزینه نیاز به تفصیل و تبیین کامل دارد. در مقدمه اشارهای به فصول تحقیق و روند انجام کار مي-
شود. معمولاً نقل قول مستقیم در مقدمه نميآید. از صفحه مقدمه تا آخرین صفحه پایاننامه با عدد
شمارهگذاری ميشود. صفحات حاوی عناوین فصول، نباید شماره صفحه داشته باشند، اما در شمارش
صفحات لحاظ ميشوند .
-00 فصل های تحقیق
تعداد فصول تحقیق بر اساس موضوع تحقیق متفاوت است. ممکن است یک موضوع نیاز به تفسیر و یا
تبیین بیشتری داشته باشد. بنابراین تعداد فصلها نیز بیشتر ميشود. مطابق آییننامه، متن اصلي بدون
احتساب فهرست منابع، نباید کمتر از 111 صفحه و بیشتر از 211 صفحه باشد، در هنگام تنظیم فصول و
ساختار تحقیق به این مساله توجه شده، حتي الامکان تناسب حجم در آنها حفظ شود. زیر مجموعه فصول،
گفتارها و زیرمجموعه گفتارها، بندها هستند. در هر صورت پایان نامه نباید با لحاظ فصل کلیات، از سه
فصل کمتر باشد. در تنظیم فصول ارتباط منطقي میان آنها حفظ شود.
8
- تنظیم متن
مطالب در برنامه ) Word 7002 (و یک رو یا دو رو با حفظ کیفیت خوب اثر تايپ ميشود. عناوین فصلها
با ) B Titr42 (، گفتارها در هرفصل با ) B Titr42 (، عناوین بندها با قلم) B Zar 14 (، زیر عناوین فرعي
با ) B Zar 17 (، متن اصلي با قلم ) B Lotus 42 ( و پاورقيها با ) 12 B Lotus ( نگارش مي شود. فاصله
1 سانتي متر است. حاشیه از سمت راست صفحه 4 سانتي متر و از بالا / سطرها در تمامي متن فارسي 15
3 2 سانتي متر باشد. تعداد خطوط در هر صفحه - / 3/5 سانتي متر، از پایین 3 سانتي متر و از سمت چپ 5
بین 22 تا 24 خط با احتساب پاورقي ها بوده و عناوین فصل در وسط صفحه و با فونت ) 74 B Titr )
آورده ميشود.
در تایپ کلمات عربي از فونت Badr و انگلیسي از فونت Times new استفاده شود.
- فصل نخست: کلیات تحقیق
این فصل شامل طرح تحقیق و مفهوم شناسي و احیانا چارچوب های نظری تحقیق است. در صورتي که
قبل از ورود به محتوای اصلي، توضیحاتي نیاز بود، گفتاری در فصل کلیات اضافه ميشود. به طور مثال
ممکن است عنوان تحقیق چند وجهي بوده و از جنبه های مختلف قابل بحث باشد یا دیدگاههای مختلفي
در مورد آن وجود دارد که بایستي بیان شوند همچنین ممکن است بررسي تاریخچه ضرورت یابد و یا لازم
باشد مباني نظری و اموری از این قبیل بررسي شود که بنا به درجه اولویت در قالب گفتارهای دیگر در
ذیل همین فصل به آن پرداخته مي شود.
گفتار نخست: طرح تحقیق
طرح تحقیق شامل موارد زیراست :
.1 تبیین موضوع
.2 اهمیت و ضرورت تحقیق
.3 اهداف تحقیق
.4 پیشینه تحقیق ) بیان تفاوت های تحقیق حاضر با پژوهش های انجام شده(.
.5 سؤال اصلي
.6 سؤالات فرعي)که هریک عنوان فصل های تحقیق هستند(.
.7 پیش فرضهای تحقیق)مسلمات پذیرفته شدهای که تحقیق بر پایه آن بنا شده است(.
.8 فرضیه ) یا پاسخ به سوال اصلي( .
.9 مفاهیم و متغیرها.
9
.11 روش تحقیق و روش گردآوری اطلاعات.
.11 سازماندهي تحقیق.
.12 مشکلات و محدودیتهای تحقیق.
گفتار دوم: مفهوم شناسی
محقق در این قسمت مفاهیم اصلي تحقیق و احیانا مفاهیم مشابه و همسوی با آن را به طور کاملل
توضیح ميدهد و واژه ها مورد بررسي لغوی و اصطلاحي قرار مي گیرند. برای این منظور بایلد از
منابع درجه اول مانند کتب لغت معتبر، اصطلاح نامه ها، دانشنامه هلا و … مربلوط بله هرموضلوع ،
استفاده شود. گاهي لازم است برخي عناوین بیشتر مورد واکاوی قرار گیرند و تنها بررسي لغلوی و
اصطلاحي در مفهوم شناسي کافي نباشد. به طور مثال ابعاد یک پدیده یا انواع آن و… نیز ميبایست
مورد بررسي قرار گیرد.
- سایر فصلها
برحسب موضوع تحقیق و مطابق با سوالات فرعي، یک عنوان کلي برای فصل انتخاب شده، سپس
متناسب با عنوان فصل، گفتارها، بندها و زیر مجموعه آن نوشته ميشود. دقت شود در ابتدای هر فصل
یک مقدمه کوتاه در حد چند سطر به عنوان نوعي مقدمه چیني و در حد مدخلي برای ورود به بحث
آورده شود. این مقدمه برای آن است که محقق ابتدا فضای بحث خود را معرفي و مشخص کند و یکباره
وارد اصل بحث نشود. در پایان هر فصل نیز نتیجهگیری در حد یک پاراگراف ارائه مي شود. این مورد
غیر از نتیجه گیری نهایي تحقیق است. نتیجهگیری در پایان هر فصل، در ارزیابي پایان نامه دارای امتیاز
است.
-32 نتیجهگیری
پس از اتمام نگارش پایان نامه، محقق بایستي علاوه بر نگارش نتیجه در پایان هر فصل، نتیجه گیری نهایي
را نیز بنویسد. نتیجهگیری نهایي، تجزیه و تحلیل قسمت های عمده تحقیق و ارزیابي آنهاست و میزان درك
و یا استنباط محقق را از موضوع تحقیق مشخص ميکند. محقق در این قسمت اقدام به مقایسه نتیجههای
به دست آمده با هدفهای از قبل تعیین شده مينماید و ضمن نوشتن نکات برجسته و یا کاستيهای
تحقیق که احیاناً نتوانسته است به آنها پاسخ گوید، با استنباط و ارائه راه حل، تا حدی مسأله را تکمیل یا به
صورت کامل مسأله را حل ميکند. این قسمت شامل جمعبندی و پاسخ به پرسش اصلي پایاننامه خواهد
11
بود . درج مي شود. » نتیجه گیری « نتیجهگیری نهایي عنوان فصل ندارد. تنها در صفحهای مجزا با عنوان
) )پیوست شماره 9
-31 پیشنهادات
در طول تحقیق ممکن است محقق به راهکارهایي در زمینه موضوع و مسئله رسیده باشد که در این
قسمت آن را بیان کرده، پیشنهادات کاربردی خود را مطرح مينماید. همچنین ممکن است محقق به
این نتیجه برسد که موضوع نیاز به پژوهشهای دیگری دارد که در دایره پایان نامه وی نميگنجد یا
با آن ارتباط مستقیم ندارد. بنابراین آنها را در قالب پیشنهادات پژوهشي بیان ميکند. این پیشنهادات
ميتواند راهگشای طلابي باشد که در جستجوی موضوعات مناسب پژوهشي هستند.
-34 فهرست منابع
فهرست تمام منابع معتبر علمي که محقق در پایاننامه به آنها استناد کرده، ميبایست در انتهای
تحقیق درج گردد. بنابراین از ذکر منابعي که محقق صرفا از آنها استفاده مطالعاتي کرده خودداری
شود. در تنظیم فهرست منابع چند شیوه وجود دارد؛ گاه براساس نام کتاب و گاه بر اساس نام
نویسنده تنظیم مي گردد، اما شیوه مورد نظر درحوزه های علمیه خواهران به شکل زیر است:
- اگر از قرآن و یا نهج البلاغه در متن استفاده شده باشد، نخست قرآن و بعد نهج البلاغه بدون ذکر
مشخصات آورده ميشود. اگر از ترجمه قرآن و نهج البلاغه استفاده شده، نام مترجم ذکر شود.
- در تنظیم فهرست منابع، به ترتیب کتب فارسي، کتب عربي، مقالات پژوهشي، ترویجي،
نشریات عمومي، پایاننامه و روزنامه استفاده شده است به ترتیب حروف الفبایي نام خانوادگي
نویسنده ذکر ميشوند. منابع دیجیتالي نیز در انتها ميآید.
- القاب و عناوین مانند آیت الله، حجت الاسلام، استاد، دکتر، مهندس، شهید و… در فهرست
منابع حذف ميشوند.
شیوه تنظیم فهرست منابع:
نام خانوادگي و نام نویسنده، عنوان کتاب، )مترجم یا مصحح یا محقق(جلد، چاپ چندم، محل نشر:
انتشارات، سال نشر.
. مطهری، مرتضي، انسان کامل، قم: صدرا، 1368
11
- در تنظیم فهرست، اگر از منابع مختلف یک نویسنده استفاده شود، به جای تکرار نام وی از خط
تیره استفاده ميشود.
. مانند: مطهری، مرتضي، انسان کامل، قم: انتشارات صدرا، 1368
. __________، پیرامون انقلاب اسلامي، چاپ سوم، قم: صدرا، 1375
- اگر محل انتشار کتاب مشخص نباشد، واژه )بي جا( و چنانچه سال انتشار مشخص نباشد واژه)بي
تا( به جای آن استفاده مي شود.
مصباح یزدی، محمدتقي، آموزش عقاید، قم، دارالثقلین، بي تا.
الفیض الکاشاني، محسن، علم الیقین في اصول الدین، بي جا، بیدار، بي تا.
- بعد از کتب، ابتدا فهرست مقالات پژوهشي، سپس ترویجي و بعد از آن مقالاتي که از روزنامه ها
استفاده شده است به شکل زیر تنظیم ميشود:
نام خانوادگي و نام نویسنده، “عنوان مقاله” داخل گیومه، نام نشریه، شماره نشریه، سال انتشار.
- . فصلنامه حکمت، 1391 ، شماره 38 ،» ارزش بدیهیات در فلسفه مشاء « ، فصلنامه: فیروزجایي، علي
- . شمیم یاس، شماره 124 ، سال 1392 ،» فضائل حضرت خدیجه سلام اللهعلیها « ، نشریه: علي امامي
- روزنامه: فلاح زاده، محمد حسن ، مروری بر برخي بایدها ونبایدهای فقهي واخلاقي آئینهای
.93/8/6 ، عزاداری، روزنامه کیهان، شماره 2196
- پایاننامه: نامدار، فاطمه ، تأثیر مباحثات کلامي علامه حلي در توسعه علم کلام، مؤسسه آموزش
.1391، عالي حوزوی معصومیه، قم، پایان نامه سطح 3
- فصلنامه اخلاق و فناوری، سال دوم، شماره ،» اخلاق و حقوق « ، منابع دیجیتالي: کاتوزیان، ناصر
1386 . در پایگاه مجلات تخصصي نورمگز ، های 1و 2 www.noormags.ir
- سایت های اینترنتي
مثال: ……………… سایت تبیان، 25 مهر 1393
12
-35 پیوستها
پیوست پایاننامه شامل تصاویر ، جداول، نمودارها و سایر مواردی است که در صورت لزوم برای
تکمیل اطلاعات پایان نامه به آن ضمیمه ميشوند. پیوستها بعد از فهرست منابع قرار ميگیرند.
شماره گذاری صفحات پیوست با حروف ابجد انجام ميشود )از ابتدای حروف ابجد(.
- تصاویر، جداول و نمودارها باید دارای شماره و عنوان باشند که به صورت وسطچین در زیر آنها
) 11 و 12 ، نوشته ميشود. )پیوست شماره 11
-36 چکیده فارسی
چنانچه پایاننامه به زبان عربي نگاشته شود، علاوه بر چکیده عربي در ابتدای پایاننامه، چکیده
فارسي آن نیز پس از پیوستها قرار ميگیرد.
- نحوه شماره گذاری صفحات
شماره صفحات در پایین صفحه، قسمت وسط قرار ميگیرد. فاصله شماره تا پایین صفحه 1سانتي متر
است. بهتر است برای شماره گذاری صفحات از امکانات ورد ) word (استفاده شود.
یادآور مي شود: صفحات قبل از تحمیدیه فاقد شماره است. از صفحه تحمیدیه تا مقدمه با حروف ابجد
و از مقدمه تا آخرین صفحه پایان نامه با اعداد ترتیبي شمارهگذاری ميشوند. صفحات حاوی عناوین
فصول نباید شماره صفحه داشته باشند، اما در شمارش صفحات لحاظ ميشوند . پیوستها نیز با حروف
ابجد شمارهگذاری ميشوند.
- ارجاعات ) پاورقی(
پاورقي به توضیح، ترجمه، اظهارنظر، یادداشت و یا ارجاعي گفته ميشود که بیرون از متن و در پایین
صفحه ميآید. پاورقي ها از نظر محتوا و اطلاعاتي که در بر دارند به توضیحي، ارجاعي و ترکیبي تقسیم
ميشوند.
پاورقيها در زیر یک نیمخط پررنگ و دو شماره ریزتر از قلم متن یعني با ) 12 B Lotus ( نوشته ميشود.
پاورقيهای هر صفحه به طور جداگانه از عدد 1 شروع ميشود. فاصله آخرین خط پاورقي با لبه پاییني
صفحه، 2 سانتي متر است.
13
برای ارجاعدهي شیوههای مختلفي وجود دارد. ارجاع در پایان هر فصل)پينوشت(، ارجاع در پاورقي و
ارجاع درون متن، سه شیوة عمدهاند. ملاك در انتخاب هر شیوه، سهولت، تمرکز ذهني خواننده و رواج آن
در مجامع علمي است. البته نحوة ارجاع دهي نیز باید بنا به شیوهنامه نگارش هر مؤسسه یا مرکز علمي -
پژوهشي صورت گیرد. شیوه ارجاع در پایان نامههای حوزه های علمیه خواهران، ارجاع در پاورقي و شیوه
ارجاع در مقاله علمي،ارجاع درون متن است. القاب و عناوین مانند آیت الله، حجت الاسلام، استاد، دکتر،
مهندس، شهید و… در پاورقي حذف ميشوند.
انواع پاورقی
-1 پاورقی توضیحی
در این نوع پاورقي به شرح اصطلاحات دشوار، توضیح وقایع و پدیده های ناشناخته، ترجمه و یا نقد
و نظر در مورد مطلبي پرداخته ميشود.
-7 پاورقی ارجاعی
این نوع پاورقي به منظور اعتبار بخشیدن به تحقیق است و شامل منابعي است که به نحوی از آنها در تحقیق
استفاده شده است و به نوعي بیانگر امانتداری پژوهشگر است.
-3 پاورقی ترکیبی
از ترکیب پاورقي توضیحي و ارجاعي پدید ميآید. زماني که محقق در پاورقي توضیحي خود از منبع
دیگری کمک گرفته است، علاوه بر توضیح آن مطلب در پاورقي، نشاني کامل منبعي که از آن گرفته
شده است نیز در انتهای توضیح ذکر ميشود.
- شیوه تنظیم پاورقی ارجاعی
پاورقي ارجاعي بسته به نوع منبع، اشکال مختلفي دارد:
الف( کتاب:
نام و نام خانوادگي نویسنده، عنوان کتاب، نام مترجم یا مصحح یا محقق، جلد، چاپ چندم، محل
نشر: انتشارات، سال نشر، شماره صفحه
مثال: مرتضي مطهری، اسلام و مقتضیات زمان،ج 2، چاپ سوم، قم: صدرا ، 1373 ، ص 35
14
آورده ميشود » همان « اگر همان منبع بلافاصله بعد از منبع قبلي ذکر شد، به جای تکرار سند، کلمه .
مثال: فرض کنید محقق از کتاب مرتضي مطهری، اسلام و مقتضیات زمان ،ج 2، چاپ سوم، قم: صدرا،
1373 ، ص 35 مطلبي را نقل و نشاني آن را ذکر کرده است. اگر محقق بلافاصله در بند بعدی و یا در صفحه
یا صفحات بعد، دوباره از این کتاب وهمان صفحه استفاده کرد، بدون اینکه در این بین از منبع دیگری
ذکر ميشود. » همان « استفاده کند، به جای نشاني،کلمه
- اگر فقط شماره صفحه عوض شده بود، شماره صفحه ذکر ميشود. مثال: همان،ص 41
- مطلبي ذکر شده و در » اسلام و مقتضیات زمان « اگر همان منبع با فاصله آورده شود، مثلا از کتاب
صفحات یا فصلهای بعدی، پس از استفاده از سایر منابع، دوباره از این کتاب استفاده شود، به این
صورت ارجاع داده ميشود:
نام و نام خانوادگي نویسنده، عنوان کتاب، شماره صفحه.
مثال: مرتضي مطهری، اسلام و مقتضیات زمان، ص 36
- چنانچه این منبع با تجدید نظر یا اضافات مجددا چاپ شده و مجقق ناگزیر به استفاده از چاپ
جدید باشد، در این صورت بایستي نشاني آن و یا تغییرات آن در پاورقي ميآید.
در صورتي که نویسنده چند کتاب داشته باشد واز منابع مختلف وی با فاصله استفاده شود، برای بار نخست
نشانيها کامل نوشته شده، اما در ارجاعات بعدی به صورت زیر عمل مي شود :
نام ونام خانوادگي نویسنده، عنوان کتاب ، شماره صفحه.
- مرتضي مطهری، اسلام و مقتضیات زمان ،ج 2، چاپ سوم، قم: صدرا ، 1373 ، ص 35
- مرتضي مطهری، عدل الهي، ص 65
- اگر کتابي دو یا سه نویسنده داشته باشد، به ترتیبي که نام آنها روی جلد کتاب درج شده، در
پاورقي آورده ميشود.
مثال:
- احد فرامرز قراملکي احد، عذرا شالباف، تدوین پایان نامه)شیوه ها و مهارت ها(، قم: زیتون،
1389 ، ص 18
- اما اگر بیشتر از سه نویسنده باشد: نام و نام خانوادگي اولین نویسنده به همراه کلمه )و
دیگران( آورده ميشود.
به طور مثال: محمدعلي عسکری و دیگران، سرشت انسان از دیدگاه فلاسفه مسلمان،….
اگر کتاب دارای مجموعه نویسندگان بوده و نویسنده اصلي مشخص نیست یا توسط ارگاني
به چاپ رسیده است، نام ارگان یا عبارت مجموعه نویسندگان درج مي شود.
مثال: کمیسیون سیاست های راهبردی مجلس، سیاست های حاکم بر نظام تعلیم و تربیت،
تهران: مجلس شورای اسلامي، 1387 ، ص 18
15
- اگر در ارجاع فقط از یک صفحه منبعي استفاده شود، علاوه بر اطلاعات دیگر، شماره صفحه
به صورت ص 121 نوشته ميشود. اما اگر از چند صفحه متوالي استفاده شود به صورت
صص 121 125 نوشته ميشود. -
مثال:
- مرتضي مطهری، انسان کامل، قم: صدرا، 1368 . صص 18 21
- مرتضي مطهری ، انسان کامل، قم: صدرا، 1368 ، صص 121 123
اگر محقق یک مطلب را از کتب مختلف چند نویسنده یا چند مفسر بیان مي کند، نشاني هر
کدام به ترتیب اولویت ذکر ميشود. اولویت با منبعي است که محقق به طور مستقیم از آن
استفاده کرده است. در ادامه سایر منابعي که بهگونهای همین مبحث را بیان کردهاند با حرف
)و( به آن عطف ميشوند مثلا:
مرتضي مطهری، انسان کامل، ص 18 و عبدالله جوادی آملي، زن در آینه جلال و جمال، قم:
اسراء، 1378 ، ص 5 و..
- چنانچه منبعي از سوی چند ناشر منتشر شده ویا در چند نوبت و در سال های مختلف چاپ شود،
حتي الامکان پژوهشگر از یک چاپ از انتشاراتي مشخص استفاده کند.
اگر محقق مطلبي را با واسطه از یک منبع نقل کرد، به شیوه زیر ارجاع داده شود -
مرتضي مطهری، انسان کامل، قم: صدرا، 1368 به نقل از عبدالله جوادی آملي، زن در آینه جلال و
جمال، قم: اسراء، 1378 ، ص 5
شیوه ارجاعدهی به آیات:
- در ارجاع به آیات، ابتدا نام سوره، سپس شماره آیه ذکر مي شود. مثال: بقره، 39 و در برخي
موارد شماره سوره را داخل پرانتز رو به روی اسم سوره درج مي کنند که هر دو شیوه معمول
است. در پایان نامه های حوزه های علمیه خواهران ذکر شماره سوره توصیه ميشود.
مثال: بقره) 2(،آیه 39
شیوه ارجاعدهی به احادیث:
در صورتي که احادیث در منبعي دارای شماره باشند، علاوه بر سایر مشخصات، شماره حدیث
نیز ذکر مي شود.
مثال: محمدباقرمجلسي، بحارالانوار، ج 2، ص 11 ، ح 25
ب( مجموعه مقالات
16
نام و نام خانوادگي نویسنده،"عنوان مقاله” داخل گیومه، عنوان کتاب مجموعه مقالات، شماره چاپ،
نام و نام خانوادگي گردآورنده، محل انتشار: نام ناشر، سال نشر، شماره صفحه
مثال:
اکبرقاسمي، “شیوه های نوین استعماری در آفریقای جنوبي"، مجموعه مقالات استعمار فرانو ،چاپ-
سوم، دیانت، تهران: هاشم، نشر افق، 1378 ،ص 64
ج( مقالات علمي
نام و نام خانوادگي نویسنده، عنوان مقاله، مترجم)اگر مقاله ترجمه شده باشد( نام نشریه، سال انتشار،
شماره نشریه، شماره صفحه.
مثال: علي فیروزجایي، ارزش بدیهیات در فلسفه مشاء، فصلنامه حکمت، 1391 ، شماره 38 ، ص 22
در مورد مقالات دائرة المعارفها، پس از نام مجموعه به نام ویراستار یا سر ویراستار و مشخصات
چاپي اشاره ميشود.
دایرة المعارف بزرگ اسلامي، زیرنظر کاظم موسوی بجنوردی، ،» پوریای ولي « ، مثال: ناجي حسین
تهران، مرکز دایرة المعارف بزرگ اسلامي، 1383 ، صص 743 ل 744
د( پايان نامه
نام و نام خانوادگي پژوهشگر، عنوان پایان نامه، نام واحد آموزشي حوزوی یا دانشگاهي، شهر محل
واحد حوزوی یا دانشگاهي، مقطع تحصیلي، سال، شماره صفحه
مثال پایاننامه حوزه:
فاطمه نامدار، تأثیر مباحثات کلامي علامه حلي درتوسعه علم کلام، مؤسسه آموزش عالي
1391 ص 46 ، حوزوی معصومیه، قم، پایان نامه سطح 3
مثال پایاننامه دانشگاه:
محسن قاسمي، سرشت انسان از دیدگاه مولانا و محيالدین عربي، دانشکده علوم انساني دانشگاه
تهران، پایان نامه کارشناسي ارشد، سال 1389 ، ص 132
ه( منابع ديجیتالی
 نرم افزارها
17
در استفاده از نرم افزارهای علمي مانند نرم افزارهای نور، نشاني منبع موجود در نرم افزار ذکر شده
ميآ ید »… در نرم افزار « و در نهایت عبارت
مثال: ناصر مکارم شیرازی، تفسیر نمونه، ج 2، ص 215 در نرم افزار مجمع التفاسیر
 کتابخانه هاي الکترونیکی
کتاب و نشریات الکترونیکي:
دارای نمونه چاپي: مانند استناد به کتاب و مقالات، عمل شود
بدون نمونه چاپي: سایت تبیان، 25 مهر 1393
 سايتهاي اينترنتی
در صورت ضرورت استناد به سایت های اینترنتي، همانند استناد به مقالات، عمل ميشود. اما به
جای مشخصات چاپ، نشاني دقیق سایت و تاریخ دسترسي به آن حتما ذکر شود.
نام و نام خانوادگي نویسنده، عنوان مقاله، نام سایت، تاریخ دسترسي به سایت.
……………………. سایت تبیان، 25 مهر 1393
تذکرات مهم در تنظیم متن اصلی
مطالبي که بدون دخل وتصرف عیناً از یک منبع، نقل قول مستقیم ميشوند، داخل گیومه قرار مي-
گیرند. همچنین باید با دوفونت ریزتر از متن اصلي ) B Lotus 44 ( نوشته و چپچین شوند. نقل
قول کمتر از دو سطر، داخل متن اصلي، با همان قلم داخل گیومه نگاشته مي شود. اما……. )تعداد
سطرهای نقل قول مشخص شود(
در متن اصلي حتي الامکان از ترجمه آیات و روایات استفاده شود. ترجمه به صورت چپچین و
داخل گیومه قرار ميگیرد و اصل آیه یا روایت و نشاني آن در پاورقي ذکر ميشود. درصورت نیاز
نوشته، ترجمه و »…. « به ذکر آیات و روایات درون متن، حتماً به صورت بولد و داخل گیومه
نشاني آن در پاورقي ذکر ميشود.
متن پایاننامه یک نوشته علمي است و باید با زبان علمي نگاشته شود. در نگارش متن اصلي موارد ذیل
مورد توجه قرار گیرد:
- روان بودن و رسایي متن: از بهکارگیری واژه های نامأنوس، عبارات پیچیده و نامفهوم، جملات
طولاني و… پرهیز شود.
18
- پرهیز از بهکارگیری واژههای غیر فارسي در متن و چکیده : از بهکاربردن واژههای )عربي، انگلیسي
و…( در متن خودداری شود . اگر لازم بود واژهای نوشته شود معادل فارسي آن را در متن اصلي
نوشته و با شماره مشخص ميکنند. عربي یا لاتین آن واژه در پاورقي، نگاشته ميشود.
- پرهیز از قلم فرسایي طولاني و بیهوده و بهکارگیری واژههای احساسي
- رعایت علایم نگارشي و ویرایشي در متن
- تطابق محتوا با عنوان: محقق بایستي مطالب محتوایي را در راستای عنوان مصوب پایاننامه و مطابق با
طرح تفصیلي بنویسد.
- نگارش و بازنویسي محتوا به قلم محقق : مجموعه مطالب و عباراتي که به صورت مستقیم از منابع
نقل ميشود، نباید ساختار کلي تحقیق را تشکیل دهد . به گونهای که اگر آن مطالب از متن حذف و
برداشته شود، ساختار کلي تحقیق آسیب ببیند. لازم به ذکر است که نقل قولهای مستقیم جزء حداقل
111 صفحه محاسبه نميشود.
19
فهرست منابع
-1 اسحاقي، حسین، اصول و مهارتهای پایاننامه نویسي،
-2 حافظ نیا، محمدرضا، مقدمه ای بر روش تحقیق در علوم انسانی)تجدید نظر اساسی با اضافات(،چاپ
. نوزدهم، تهران: سمت، 2932
-9 فرامرز قراملکی، احد و شالباف عذرا، تدوین پایان نامه)شیوه ها و مهارت ها(، قم: زیتون،
.1389
-4 . قائمی، علی، روش تحقیق ، تهران : انشارات امیری، چاپ دوم، 2932
-5 محمدی، بیوک، درآمدی برروش تحقیق کیفی، تهران،پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی،
.2933
-6 شیوه نامه تدوین و نگارش دانشگاه امام صادق علیه السلام
-3 شیوه نامه تدوین و نگارش دانشگاه باقرالعلوم علیه السلام
-3 شیوه نامه تدوین و نگارش دانشگاه تربیت مدرس
-3 شیوه نامه تدوین و نگارش پایان نامه جامعه المصطفی
-21 شیوه نامه تدوین و نگارش پایان نامه موسسه حوزوی امام رضا علیه السلام.
-22 و…..
21
) پی )پیوست شماره 2
)B Titr شورای سیاستگذاری حوزه های علمیه خواهران) 34
)B Titr مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران) 34
)B Titr معاونت پژوهش) 34
)B Titr عنوان) 32
قضا و قدر الهی و شرور از دیدگاه ابن سینا،
)B Titr ملاصدرا و علامه طباطبایی) 28
)B Titr استاد راهنما) 32
)B Titr حجت الاسلام والمسلمین….) 34
)B Titr استاد مشاور) 32
)B Titr سرکار خانم………….. ) 34
)B Titr نگارنده) 32
)B Titr زهرا حسینی) 34
)B Titr سال تدوین) 34
3131
)B Titr34( سطح 1 ) )B Titr قضا و قدر الهی و شرور از دیدگاه ابن سینا، ملاصدرا و علامه طباطبایی ) 34 )B Titr زهرا حسینی) 34
21
) )پیوست شماره 2
)B Titr شورای سیاستگذاری حوزه های علمیه خواهران) 34
)B Titr مرکز مدیریت حوزه علمیه خواهران) 34
)B Titr معاونت پژوهش) 34
)B Titr عنوان) 32
قضا و قدر الهی و شرور از دیدگاه ابن سینا ،
)B Titr ملاصدرا و علامه طباطبایی) 28
)B Titr استاد راهنما) 32
)B Titr حجت الاسلام والمسلمین….) 34
)B Titr استاد مشاور) 32
)B Titr سرکار خانم………….. ) 34
)B Titr نگارنده) 32
)B Titr زهرا حسینی) 34
)B Titr سال تدوین) 34
3131
22
)پیوست شماره 9( )کادری که در نمونه ملاحظه مي شود، صرفا برای تشخیص محدوده عکس است(.
23
) )پیوست شماره 4 و 5و 6
نمونه تحمیدیه ) تقدیر ویا تقدیم و تشکر(
حمد وسپاس خدایي را که گردش کائنات را بر مدار توحید بنا نهاد و جمله مخلوقات را
را بر محور آن به حرکت واداشت. آنگاه اعجاب انگیز ترین مخلوق خویش » طوعَاً و کَرها «
را که مسجود ملائک قرار گرفته بود به رخ عالم علیا کشید و خود را به جهت چنین خلقت
ی خویش » انفس « ی و » آفاق « پس از آن آیات .» فتبارك الله احسن الخالقین « : سترگي ستود
را فراروی انسان نهاد و بزرگترین کتاب هستي و تنزل یافته از عالم علوی را به دنبال سلسله
بر شانههای او » ولقد کرمنا بني آدم « پیامآوران خویش همنشین موجودی قرار داد که مدال
ميدرخشید. اینک این مائیم و نشانههای تکویني و تدویني حق، تا راه خود را از پسِ
به سمت ابدیت بیائیم. » ظلمات فوق ظلمات «
24
) )پیوست شماره 3
چکیده
مجموعهی جهان هستي نظام احسن و مظهر اسمای حق تعالي است . تفحص در کلام حکما نشان
مي دهد آنچه شر پنداشته ميشود یا عدمي است و یا نسبي و در واقع در جهان چیزی جلز خیلر و حسلن
مشهود نیست. ملاصدرا، ابنسینا و علامه طباطبائي ازجمله فلیسوفاني هستند که بل ه تناسلب بحلث قضلا و
قدر، تبیین جامعي از ابعاد مساله شرور ارایه دادهاند و در بیشتر آثار فلسفي خود از نظریه عدمي بلودن شلر دفاع و آن را برهاني دانستهاند. نظام احسن برخاسته از علم الهي در دستگاه فلسفي این اندیشمندان به طلور
خاص، جایگاه ویژهای دارد. ملاصدرا بر پایه نظام فلسفي خود جهان هستي را برآمده از علم الهلي میدانلد .
وی بر اساس مباني فلسفي خود از جمله؛ اصالت وجود، تشکیک در وجود، نیست انگاری شر و مسلاوقت
وجود با خیر به مسأله شرّ پاسخ ميگوید و قضا و قدر الهي را دو مرتبه از مراتلب عللم خداونلد ملي دانلد .
علامه طباطبایي از یک سو همانند ملاصدرا نظام حاکم بر هستى را استوارترین نظام دانسته و آن را مبلرهن
ساخته است و از سوی دیگر از نظریه نیستانگاری شرّ دفاع نموده، از این طریق به مسأله شلرّ پاسلخ ملي
گوید . از دیدگاه ابن سینا قضا، وجود موجودات در عالم عقلي و قدر ایجاد اسباب برای مسببات اسلت. بله
عقیده وی با وجود اینکه خداوند قادر مطلق است، حذف شرور غیر ممکن است زیرا وجود شلرور جزئلي
در نظام هستي، لازمه عالم مادی است. در نگاه کلي، همه چیز در نظام آفرینش زیبا و احسن اسلت. ملاده و
جهات امکاني، همچنین تضاد و تصادماتي که در بین متحرکات و عالم ماده وجود دارد، زمینه و سبب بروز
شرّ را بطور نسبي و بالعرض در قضای الهي فراهم کرده است و هرسه حکیم به آن اذعان دارند.
کلید واژه ها: قضا، قدر، نظام احسن، خیر، شر، علم الهي.
25
) )پیوست شماره 8
نمونه فهرست مطالب
مقدمه ………………………………………………………………………………………………………………………………………………… 1
فصل نخست: کلیات تحقیق …………………………………………………………………………………………………………………………….. 3
گفتارنخست: طرح تحقیق …………………………………………………………………………………………………….. 4
الف: تبیین موضوع ……………………………………………………………………………………………………….. 5
ب: اهمیت و ضرورت تحقیق ………………………………………………………………………………………… 6
ج: اهداف و فواید تحقیق ………………………………………………………………………………………………… 6
د: پیشینه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….. 6
ه: سوالات تحقیق…………………………………………………………………………………………………………….. 7
ز: فرضیه تحقیق……………………………………………………………………………………………………………….. 7
ح: پیشفرضهای تحقیق…………………………………………………………………………………………………… 7
ط: مفاهیم و متغیرها ………………………………………………………………………………………………………… 8
ی: روش تحقیق ……………………………………………………………………………………………………………… 8
ك: سازماندهي تحقیق ……………………………………………………………………………………………………… 9
ل: محدودیت ها، مشکلات و موانع تحقیق ………………………………………………………………………… 9
گفتار دوم: مفهوم شناسی ………………………………………………………………………………………………….. 11
الف: قضا و قدر …………………………………………………………………………………………………………… 11
ب: شرور ……………………………………………………………………………………………………………………. 15
فصل دوم: قضاء و قدر از منظرابن سینا،ملاصدرا وعلامه طباطبایی ……………………………………………………….. 70
گفتار نخست: قضا و قدر از دیدگاه ابن سینا ………………………………………………………….. 21
الف: ………………………………
26
ب( …………

……………………
گفتار دوم: قضا و قدر از دیدگاه ملاصدرا ……………………………………………………………….. 35
گفتار سوم: قضا و قدر از دیدگاه علامه طباطبایي ……………………………………………………… 52
گفتار چهارم: اشتراکات و افتراقات دیدگاه سه حکیم در رابطه با قضا و قدر ……………………… 65
فصل سوم: شرور از دیدگاه ابن سینا،ملاصدرا و علامه طباطبایی ……………………………………………………………. 00
گفتار نخست : شرور از دیدگاه ابن سینا …………………………………………………………………. 81
گفتار دوم: شرور از دیدگاه ملاصدرا ……………………………………………………………………… 93
گفتار سوم: شرور از دیدگاه علامه طباطبایي ……………………………………………………………. 115
گفتار چهارم: اشتراکات و افتراقات دیدگاه سه حکیم در رابطه با شرور …………………………. 132
نتیجه گیری ………………………………………………………………………………………………….. 145
فهرست منابع ………………………………………………………………………………………………. 148
27
) )پیوست شماره 11
نمونه نمودار:
-1 )نمودار تحقیقات پایاني دفاع شده(
-2 ) )پیوست شماره 11
نمونه جدول:
ردیف
موضوع
تعداد درصد
1 کودک 733 % 2
2
تربیت
3371
% 1
3 جوان 713 % 7
4
زن و خانواده 2753
% 31
5 حجاب و پوشش زن 705 % 3/3
6
قرآنی 7110
% 70
7 اخلاقی 599 % 7
8
فقه و حقوق 175
% 7/7
9 نهج البلاغه 213 % 3/7
11
سیره معصومین )ع( 517
% 7
11 مهدویت 579 % 7
12
عاشورا
% 3 337
13 رجعت 59
2 )جدول پراکندگي موضوعي تحقیقات پایاني( -
0
300
600
900
1200
1500
1800
2100
2400
2700
1382
1383
1384
1385
1386
1387
1388

1389
1390
تعداد تحقیقات پایانی
نمودار تعداد تحقیقات پایانی دفاع شده در کل کشور
3182 تا 3130
28
) )پیوست شماره 12
نمونه عکس:
3 )کمیسیون شماره 2 اساتید داور تحقیق پایاني( -