نقش زن در آخر الزمان

زهرا نائینی

چکیده

همه انسان ها در برابر امام عصرِ خود مسئول هستند و برای زمینه سازی ظهور آن حضرت وظایفی را بر عهده دارند. زنان علاوه بر نقش عمومی که همة انسان ها عهده دار هستند، می توانند در مواردی به طور خاص ایفای نقش نموده و زمینه های ظهور را فراهم نمایند و این مسئله، اهمیت نقش زنان را در زمینه سازی ظهور روشن می نماید. برای دست یابی به این مهم، شناخت جایگاه زن در ابعاد مختلف لازم است تا بتوان در پرتو آن به چگونگی تأثیرگذاری زن در ابعاد گوناگون پرداخت. در این نوشتار برای پاسخ گویی به کیفیت نقش زنان در زمینه سازی ظهور، ضمن استفاده از کتاب های روایی و تحلیلی، برای استفادة بهتر از نظرات موجود، با مراجعه به سایت های اینترنتی مرتبط با مهدویت و جست وجو در مقالات، فصلنامه ها و … سعی شده است تا ارائه مطالب به صورت توصیفی ـ تحلیلی از پویایی هر چه بیشتر برخوردار گردد.

 

واژه های کلیدی: زمینه سازی، ظهور، اجتماع، فرهنگ، سیاست، اقتصاد.

 

 

 

 

 

 

مقدمه

در دوران غیبت و پنهان زیستی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف باورمندان مهدویّت دارای رسالت و مسئولیت خطیری می باشند. منتظران واقعی و راستین در جامعه منتظران جهت نیل به جامعه ایده آل مهدوی از پای ننشسته و با تلاش و کوشش مضاعف و با ارائه برنامه و راهکارهای تبلیغی، زمینه شوق و علاقه مردم را جهت درک ظهور و آمدن حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف دوچندان می کنند.

منتظران واقعی با اجرای دو مسئولیت در جامعه زمینة تحقق ظهور را تسهیل می نمایند، نخستین مسئولیت که شاید مهمترین نیز باشد همان خوداندیشی و خودسازی است؛ یعنی منتظِر واقعی قبل از آن که به فکر دیگران باشد (دگراندیشی داشته باشد) باید با احیای شاخصه های مهدی پسند و مزین شدن به خصال نیک و اخلاق اسلامی خود را در زمره یاران واقعی امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف قرار دهد. دومین مسئولیت بعد از خوداندیشی، دگراندیشی می باشد. در این مسئولیت، منتظِر واقعی با تبلیغ و اشاعه فرهنگ ناب مهدوی در میان منتظران، عشق و علاقه آنان را نسبت به امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و ظهور او بر می انگیزاند و مردم را نسبت به آمدن حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف و تشکیل حکومت جهانی تشنه و مشتاق می نماید. در این میان نقش زنان ـ که جمعیت انبوهی از مردم را تشکیل می دهند ـ نقش خطیر و مهمی است؛ زیرا قلمرو و نفوذ زنان در جامعه و ابعاد مختلف آن، دارای گستره وسیعی می باشد؛ یعنی علاوه بر جامعه، در خانواده و مدرسه و… جهت تربیت نسل منتظِر و پرورش یاران خاص حضرت، نقش بی نظیر و بی بدیلی را بر عهده دارند. از این رو زنان منتظِر به خاطر جایگاه مهم اجتماعی، و خانوادگی در صورت انجام صحیح مسئولیت، منتظران و جامعه منتظران را به سوی جامعه ایده آل مهدوی سوق خواهند داد.

وظایف  زنان در جامعه آخرالزمانی چیست؟

-جامعه پیش از ظهور جامعه ای آکنده از فساد و بی بندوباری اخلاقی است و از فسادهای رایج آن زمان همجنس بازی است به صورتی که جنبه قانونی پیدا می کند و به آن رسمیت داده می شود  و اگر کشوری زیر بار این فساد اخلاقی نرود بدان اعتراض کرده و مورد تمسخر واقع می شود.حال اگر زنان جامعه اسلامی در احیای فرهنگ ناب اسلامی بکوشند و عرصه را برای فعالیت های انحرافی تنگ کنند و با پرکردن خلاهای معنوی فرزندان و خانواده مانع به انحراف کشیده شدن آنان شوند بسیاری از معضلات اجتماعی و ضد دینی حل خواهد شد .آنان با فرهنگ سازی و فعالیت در عرصه های مختلف می توانند مانع گسترش تاریکی زنان آخر الزمان شوند و زمینه را برای ظهور منجی موعود فراهم آورند.

نکته مهم در زمان غیبت و آخرالزمان این است که انسان باید مراقب خود و خانواده اش باشد تا مبادا اسیر شیاطین گمراه کننده گردد بنابراین  تنها راه نجات از همه خطرات و بدعت ها پناه بردن به خداوند ، قرآن و عترت است .امام علی (ع) خطاب به کمیل فرمودند: ای کمیل ایده ای را از غیر ما خاندان عصمت و طهارت نپذیر تا از ما باشی.امام صادق نیز فرموده اند: دروغ می گوید کسی که گمان می کند از شیعیان ما است در حالی که به غیر ما تکیه کرده است .پس زنان باید به کارنامه خویش توجه کنند و در برابر تهاجم فرهنگی حافظ جامعه و دین باشند .نگاهی به گذشته تاریخ صد ساله اخیر نیز گواه این است که زنان جامعه اسلامی توان چنین مدیریت و به تعالی رساندن جامعه را دارند.

-مهمترین آموزه دین به زنان در دوران آخرالزمان برای حفظ دین و تکیه بر ظرفیت های مهدویت چیست؟آیا زنان از ظرفیت های لازم برای توانمند سازی جامعه در برابر فسادهای آخر الزمانی برخوردارند؟

-از جمله وظایف زن منتظر این است که بکوشد در سختی ها و دشواری های مسیر ظهور با عزمی جدی گام بردارد و در دوران غیبت کبری صبور و مقاوم باشد .اصلاح امور کار بسیار سخت ودشواری است همانگونه که بسیاری از زنان برای به دست آوردن اندام مناسب خود را پایبند رژیم غذایی می کنند وبه  ظاهر خود دقت دارند و دشواری های ان را تحمل می کنند برای پرورش و زیبا سازی روح خویش نیز باید عزم  جدی داشته باشند و خود را ملزم به یک رژیم روحی و معنوی کنند . یقینا  با این تلاش ظرفیت های لازم را به دست می آورند و در برابر دشواری ها و موانع ظهر مقاوم می شوند .نگه داری دین و حفظ و ترویج آن نیازمند صبر و حوصله است همچنین لازم است ظرفیت های آن ایجاد شود .زن باید در این دوران رنج زحمت را قبول کند تا بتواند در برابر دشواری های دوران غیبت مقاوم باشد چنان که امام خمینی (ره ) فرمود: شما بحمدالله زحمت کشیدید رنج بردید و در همه مراحل پایداری کردید و بانوان ایران در همه جا فعالیت کردند…همه اینها پیش خدای تبارک و تعالی مشکور است و شما مامور عنایت حق تعالی هستید و مادامی که به این تعهد باقی باشید خدای تبارک تعالی شما را نصرت می کند.

اگر زنان جامعه اسلامی می خواهند تصمیم و عزمی راسخ در یاری رساندن به امام زمان داشته باشند باید در برابر هر نوع تهاجم فکری و فرهنگی قوی باشند .لازمه آن نیز این است که هر روز بعد از انجام فرایض بخصوص نماز صبحح با امام خود تجدید بیعت کنند تا در این راه ثابت قدم بمانند.بی تردید زنان با صیوری خود نقش مهمی در عمل به سفارش پیامبر دارند چرا که می توانند خانواده ،فرزندان و حتی خواهران و برادران دینی خود را به ایمان به حضرت مهدی (علیه السلام ) و صبر در زمان غیبت دعوت کنند و باعث شوند آنها از فتنه بلا،محنت ها و فسادهای این دوران  در امان بمانند.براساس آموزه های دینی هر کس صبر کند و انتظار بکشد به فرج وپیروزی نایل می گردد یعنی صبر در ظهور و عدم تعجیل که ان نوعی عبادت شبه شمار می رود و نتیجه آن ایجاد ظرفیت های لازم در برابر دشواری ها ی زمان غیبت است.

 

1 ـ 1. زمینه سازی منفی

عده ای انتظار فرج را به این معنا دانسته اند که جامعه بایستی به حال خود رها شود و نباید به فساد آن توجهی نشان داد تا زمینة ظهور ـ که دنیایی پر از ظلم و فساد است ـ فراهم آید. عده ای فراتر از این عقیده معتقدند نه تنها نباید جلوی فساد و گناهان را گرفت، بلکه بایستی به آنها دامن زد تا هر چه بیشتر زمینة ظهور حضرت عجل الله تعالی فرجه الشریف فراهم آید.[16]

این انتظار همواره مورد مذمّت و سرزنش قرار گرفته است؛ چرا که منجر به تعطیل شدن حدود و مقررات اسلامی گشته و با موازین اسلامی و قرآنی سازگاری ندارد.[17]

2 ـ 1. عدم زمینه سازی

برخی با تمسک به بعضی روایات، مانند «هر علم و پرچمی قبل از ظهور قائم، باطل است»، هرگونه زمینه سازی و تشکیل حکومت را باطل و بر خلاف اسلام می دانند و آن را در راستای بسته شدن باب مهدویت برشمرده اند.

از این جمله می توان به انجمن حجتیه اشاره نمود که به وسیلة شیخ محمود ذاکر زادة تولایی، معروف به شیخ محمود حلبی (1279 ـ 1376ه ـ .ش) تأسیس شد و پس از انقلاب اسلامی نیز به دلیل تضاد افکار آنان با انقلاب اسلامی، نه تنها با آن همکاری نکردند، بلکه در مواردی با آن مقابله نیز می کردند.

این گروه در پی سخنرانی حضرت امام خمینی قدس سره مبنی بر مذمت کسانی که معتقد به زیاد شدن فساد برای ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بودند طبق بیانیه ای به طور رسمی انحلال خود را اعلام کرد.[18]

این گروه هیچ مسئولیتی را متوجه مردم نمی دانند، بلکه تنها، دعا را برای ظهور حجت، لازم می دانند.

3 ـ 1. زمینه سازی مثبت

«زمینه سازی مثبت» را باید در معنای «انتظار سازنده» جست وجو نمود. انتظار سازنده، همان انتظار راستینی است که به عنوان «با فضیلت ترین عبادت» یاد شده است[19].

در طول یازده سده غیبت کبری امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف درخشان ترین چهره ای که به این «انتظار سازنده و زمینه سازی مثبت» جلوة خاص بخشیده است، حضرت امام خمینی قدس سره ربوده که با طرح اندیشة حکومت اسلامی در عصر غیبت، به «انتظار»، معنا و مفهوم تازه ای بخشید. ایشان ضمن مقابله با دیدگاه هایی که انتظار را «تن دادن به وضع موجود» می دانستند، فرمودند: انتظار فرج، انتظار قدرت اسلام است و ما باید کوشش کنیم تا قدرت اسلام در عالم تحقق پیدا کند و مقدمات ظهور، ان شاءا… تهیه شود.[20] هم چنین ایشان معتقد بودند، با گسترش اسلام راستین در جهان و مبارزه با جهان خواران، باید زمینة ظهور منجی موعود را فراهم نمود.[21]

مهم ترین تفاوت بین مکاتب دینی و غیردینی، امید به آینده ای روشن است که در افراد، ایجاد انگیزة تحرک می نماید. تجلی این امید در مکتب تشیع در ظهور منجی موعود، مهدی صاحب الزمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بوده و تحرک به سوی آن در «انتظار سازنده» نهفته است.

بنابراین، انتظار به معنای «فراهم آوردن زمینه های ظهور، ظلم ستیزی به مقدار توان و آمادگی برای ظهور حضرت»[22] می باشد، این زمینه سازی به مثابه ضرورت اسلام و قرآن مطرح، و وظیفة تمام مسلمین می باشد. دلایل عقلی و نقلی، ما را به این صحیح رهنمون می سازد؛ زیرا مسلمانی که خود را پای بند احکام اسلام می داند، اجازه نمی دهد هیچ یک از آیات و روایاتی که دربارة امر به معروف و نهی از منکر، حدود و دیات، جهاد، کمک به محرومان، چگونگی برخورد با ظلم و عدم تسلیم در برابر ستم و … می باشند، تعطیل و عمل نشود[23].

2. زمینه سازی و جایگاه زنان

زمینه سازی و آمادگی برای ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف در روایات، بیان گر اهمیت نقش مردان و زنان مؤمن است.

رسول خدا می فرماید:[24] «گروهی از مردمِ مشرق، بیرون آمده برای ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف زمینه سازی می کنند، یعنی سلطنت ایشان را فراهم می سازند».[25]

به گواه دیگر روایات، ایرانیان نقش بزرگی در زمینه سازی ظهور حضرت دارند و این روایات، ضمن بشارت، هشداری به وظیفة سنگین ایران اسلامی نیز می باشد.

زمینه سازان انقلاب جهانی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، منتظران راستینی هستند که در انتظار حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف روز شماری می کنند و در این زمینه، جنسیت معنایی ندارد؛ تنها تفاوت، به چگونگی کارآیی هر یک از مردان و زنان برمی گردد.

در نظام اسلامی، زن و مرد از نظر حقیقت وجودی یکسان هستند و ملاک برتری انسان ها در تقواست.[26] چنان که خداوند می فرماید: «گرامی ترین شما نزد خدا با تقواترین شماست»[27] و معیار پاداش انسان ها بر اساس عمل صالح است و تفاوتی بین زن و مرد نمی باشد.

هم چنین در جای دیگری می فرماید: «و هر کس کار شایسته کند ـ چه مرد باشد یا زن ـ در حالی که ایمان داشته باشد، در نتیجة آن داخل بهشت می شود».[28]

صرف نظر از حقیقت وجودی انسان ها، نمی توان تفاوت های ظاهری و جسمی و روانی مرد و زن را نادیده گرفت. هر یک طبق نظام خلقت، دارای جایگاه ویژه ای می باشند؛ بنابراین قراردادن هر یک در جایگاه صحیح خود موجب رشد و شکوفایی آنها می گردد.

آشنایی با وظایف منتظران واقعی و عمل به آنها در سطح افراد و جامعه، موجب اصلاح جامعه می گردد و مقدمات ظهور را مهیا می سازد و آگاهی لازم را در پیروان و یاران راستین او فراهم می آورد. بنابراین وظیفة هر مسلمان مدعی، حمایت ولایت است که با وظایف خود آشنا گردد و درصدد عمل به آنها برآید.

عشق ورزیدن به امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف تنها در ارتباط با آن حضرت خلاصه نمی شود؛ بلکه وجود هر کس که سرشار از عشق امامت و ولایت است، خود را سرا پا مهیای خدمت گزاری برای حضرت می نماید و در زمان غیبت نیز خدمت به یاران حضرت را سر لوحة کارهای خود قرار می دهد.[44]

زنان به دلیل ظرافت و گرایش قلبی، دارای انعطاف بیشتر و یا حداقل همسان با مردان در جنبة ذکر می باشند[45] و این ذکر است که موجب تذکر و معرفت الهی می گردد.

در جامعة اسلامی، کارهای اجرایی خانواده بر عهدة مرد نهاده شده، اما اساس خانواده که بر مهر و محبت بنا شده است بر محوریت زن می چرخد. اگر زنان جامعة اسلامی، مهر و محبت خدایی را در خانه پیاده نمایند، اساس جامعة اسلامی نیز بر پایة محبت خدا و امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف شکل می گیرد.

4. زمینه سازی زنان در خانواده

زن به منزله محور اساسی خانواده که بنیان گذار رحم و قرابت است شالودة خانواده را بنیان می گذارد و تأثیرات روحی و روانی زن را نمی توان در خانواده از نظر دور داشت.

تأثیر زن را در خانواده می توان از جنبه های مختلف و به صورت مشهود، در نقش مادر و همسر در نظر گرفت. با توجه به اهمیت این دو نقش اساسی که در قرآن نیز بدان اشاره شده است به بررسی نقش زنان در زمینه سازی ظهور می پردازیم.

1 ـ 4. مادران، مربیان نسل آینده

اسلام، اهمیت ویژه ای برای مادران قائل شده است و در قرآن کریم، ضمن سفارش نیکی به پدر و مادر، برای مادر جایگاه ویژه ای قرار می دهد؛ چرا که مادر با گوشت و جان خود فرزند را درون خود پرورش می دهد و سختی حمل را بر دوش می کشد و پس از آن با شیر خود کودکش را تغذیه می نماید.[57]

حضرت امام، شغل مادری را شریف ترین شغل می شمارند: «این مادر که بچه در دامن او بزرگ می شود، بزرگترین مسئولیت را دارد… شریف ترین شغل در عالم، بزرگ کردن یک بچه است و تحویل دادن یک انسان است به جامعه».[58]

مادر می تواند با اعمال و رفتار خود، کیفیت بندگی و حمایت از امام را به فرزندان بیاموزد؛ هم چنان که امام حسن مجتبی علیه السلام، شبانگاه تا صبح گاه، نظاره گر مادر خویش، حضرت زهرا علیها السلام است که از شب تا صبح به عبادت خدا مشغول است و در حق همسایگان دعا می کند.[59]

مادر که جلوه گاه عشق به خدا و امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف است و هر صبح گاه خود را با دعای عهد، آغاز می نماید و لقمه ای بدون نام خدا بر نمی دارد، گامی جز برای رضای خدا بلند نمی کند، ساعات شب و روز خود را با یاد خدا و امام زمانش درخدمت همسر و فرزندانش قرار می دهد، به طور مسلم جلوه گاه تعلیمات نوربخش اسلام می باشد و تأثیرات عمیق باطنی بر روی خانواده خود خواهد نهاد.

دعوتی که بر پایه مهر و محبت باشد، همواره پذیرفته می شود و مادر به دلیل جایگاه عاطفی که در خانواده دارد، همواره می تواند جلوه گاه جمال الهی و بهترین انتقال دهندة علوم و معارف اهل بیت علیهم السلام باشد.

مادران می توانند با استفاده از شیوه های جدید تربیتی، ضمن تعالی خود، تربیت فرزندان را نیز دو چندان نمایند. جایگاه ارزشی مادران در اسلام چنان بالاست که فردی نزد پیامبر صل الله علیه و آله و سلم آمده و از ایشان پرسید: به چه کسی نیکی کنیم؟ پیامبر صل الله علیه و آله و سلم فرمودند: به مادرت و مرتبة چهارم که مرد پرسید، پیامبر فرمودند به پدرت[60] تربیت فرزندان صالح دردامان مادران موجب مباهات و افتخار پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم در روز قیامت به زیادی امت خود خواهد بود[61] .

1 ـ 1 ـ 4. فرزندان، آینده سازان منتظر

والدین، محصول زندگی خود را در فرزندان خود جست وجو می نمایند و لذا برای رشد و تربیت آنها به اموری اقدام می کنند که به نظرشان ضروری می رسد. برخی اولیا، تنها به خوراک و پوشاک فرزندان خود اهمیت می دهند، ولی برای بعضی دیگر تعلیم و تربیت فرزندان شان نیز اهمیت دارد.

کسانی که برای تعلیم و تربیت فرزندان خود اهمیت قائل اند ممکن است از دو طریق مستقیم یا غیرمستقیم به تربیت فرزندان خود همت گمارند؛ البته آن چه دراوایل سنین کودکی مورد نظر است، بیشتر تعلیم غیرمستقیم می باشد.

فرزندان در سنین طفولیت و کودکی تحت تأثیر خانواده قرار دارند و از خانواده الگو می پذیرند. بنابراین، برخورد صحیح خانواده با یک دیگر و آموزش غیرمستقیم که فرزندان از راه الگوپذیری فرا می گیرند، تأثیر شگرفی در آینده آنان دارد.

در اهمیت و کیفیت تعلیم و تربیت همین بس که «برای دگرگون ساختن یک ملّت، هیچ راهی سریع تر و ساده تر از دگرگون ساختن نظام تعلیمی و تربیتی آن ملّت نیست».[62]

بنابراین، خانواده ها و نظام تعلیم و تربیت اسلامی در کیفیت آموزش باید نهایت دقت را به خرج دهند تا نسل آینده با اهداف نهایی اسلام تربیت شوند و نسلی سر گشته و بی هدف بار نیایند.

اساس اولیه تربیت در خانواده بنا نهاده می شود؛ چنآن چه پدر و مادر تمام توجه خود را برای تربیت صحیح فرزندان به کار گیرند، می توانند از تأثیرات منفی محیط به شدت کاسته و با ابراز محبت و پیوند عاطفی با فرزندان خود در شرایط بحرانی، یاری گر آنها باشند و با ایجاد تفریحات سالم برای آنها از روی آوردن فرزندان خود به فساد جلوگیری نمایند.

باید با انتقال معارف مهدوی[63] از راه حفظ حدیث، تلاوت روزانة قرآن برای امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، حفظ و تلاوت دعا برای سلامتی امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف اهمیت مسئله را برای کودکان گوشزد نماییم.

نقش دیگرِ زنان، در شرایط بحرانی، جنگ و دفاع است که مردان، وظیفة دفاع از دین و سرزمین خود را بر عهده دارند. در این زمان، زنان باید نقش خود را در پشت صحنه به خوبی ایفا نمایند. زنانی که خود را منتظران حضرت می دانند، باید در تمامی صحنه ها در کنار همسر خود باشند و ضمن یاری او، در تربیت فرزندان صالح و رشد و تعالی دینی همسر خود بکوشند و هم پای ایشان در یاری حضرت حجت عجل الله تعالی فرجه الشریف کوشا باشند.

پایداری زنان در صحنه های پشت جبهه و در سنگر خانه داری و همسرداری، مایة پشت گرمی مردان است و بنیان خانواده را محکم می نماید، و به واسطة استحکام خانواده که جامعة کوچک به شمار می رود، اجتماع انسانی نیز مستحکم می گردد و امکان اجرای احکام اسلامی و عدالت منتظر (مورد انتظار) فراهم می آید.

5. زمینه سازی اجتماعی و نقش زنان

معرفت اجتماعی از مهم ترین اموری است که رغبت عمومی را تشکیل می دهد[67] و چنآن چه معرفت اجتماعی دربارة حضور امام در جامعه ایجاد نشده باشد؛ هم چنان که ائمه معصومین علیهم السلام در زمان خود دچار غربت گشته و مردم، آنها را تنها گذاشتند و یاری نکردند و این امر موجب غیبت امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف گردید، باز هم موجب تداوم غیبت خواهد شد.

معرفت اجتماعی مبنی بر این که ظهور انسان کامل ـ حضرت بقیة ا… الاعظم ( ارواحنا له الفداء) ـ موجب از بین رفتن بی عدالتی ها، ظلم و ستم ها و جای گزین شدن عدالت و امنیت و … می گردد، باعث ایجاد هدف مشترک می گردد و انسجام جامعة مهدوی را در پی دارد.

زنان برای ایفای نقش مؤثر برای ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف باید با وظایف عمومی منتظران آشنا گردند و پس از آن، برای عملکرد بهتر، با نقش های عمومی و هم چنین ویژة زنان آشنایی بیشتر پیدا کنند.

علاوه بر این، زنان می توانند برای حضور در رکاب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف، ضمن رعایت تقوای الهی با خواندن دعای عهد در چهل صبح، خود را در زمرة یاران حضرت قرار دهند و در صورت وفات می توانند به دنیا رجعت نمایند و در رکاب حضرت قرار گیرند.[79]

2 ـ 5. نقش فرهنگی زنان

فرهنگ جامعه، روح و حقیقت نظام اجتماعی را شکل می دهد که شامل ارزش ها، شناخت و ایدئولوژی آن مکتب است[80] . سه عنصر اصلی فرهنگ عبارتند از: 1. اصول دین (توحید، نبوت و معاد)؛ 2. ارزش های ثابت؛ 3. شیوه های رفتاری برخواسته از ارزش ها.[81]

پایه و اساس امور فرهنگی را تعلیم و تربیت تشکیل داده و اجتماع نیز بر همین اساس استوار می گردد.

سایر امور سیاسی، نظامی، اقتصادی نیز تحت تأثیر امور فرهنگی قرار دارند[82] .

پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم پس از بعثت، برای تبلیغ دین اسلام به کار فرهنگی گسترده پرداختند که با پایه گذاری اصول دین آغاز شد.

پس از حضرت علی علیه السلام اولین کسی که به پیامبر، ایمان آورد، همسرش، حضرت خدیجه بود که با همه وجود به حمایت از ایشان پرداخت و در مقابل عقاید تمامی مشرکان ایستادگی نمود.

یکی از عوامل مهم موفقیت اسلام، فرهنگ انتظار است که از قیام امام حسین علیه السلام نشأت گرفته است و می توان گفت: «فرهنگ عاشورا، زمینه ساز فرهنگ انتظار است».[83]

تداوم خط فکری شیعه پس از رحلت پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم و اجرای آن توسط حضرت علی علیه السلام با قیام عاشورا و خون امام حسین علیه السلام آبیاری گردید و با فرهنگ انتظار تا عصر حاضر تداوم یافته و همواره با آزمایش انسان ها به گونه های مختلف همراه بوده است.

نقش زنان در پیش برد احکام اسلامی جایگاه ویژه ای دارد. در شرایط بحرانی که دست مردان بسته می شد، زنانی هم چون حضرت زهرا علیها السلام و حضرت زینب علیها السلام با تبلیغات خود به حمایت از امام خود و آگاه سازی مردم می پرداختند.

زنان همواره در دفاع از اسلام و ارزش های اسلامی مشارکت داشته اند و در پیروزی انقلاب اسلامی نیز سهم قابل ملاحظه ای ایفا نمودند. امام خمینی قدس سره در این باره فرموده اند: «… در مملکت ما این طور شد که بانوان هم دوش، بلکه جلوتر از مردها از خانه ها بیرون آمدند و در این راه اسلامی زحمت کشیدند و رنج دیدند …».[84]

1 ـ 2 ـ 5. تهاجم فرهنگی

یکی از راه های مؤثر دشمنان برای سلطه بر کشورهای اسلامی، تسلط فرهنگی است که دشمن از تمامی ابزارهای خود برای تخلیة فکری و فرهنگی جامعه، خصوصاً جوانان بهره می جوید.

از مهم ترین عوامل تهاجم فرهنگی غرب، تغییر شناخت ها و باورها، دگرگونی ارزش ها و گرایش هاست که در پی آن، رفتارها و کردارها نیز تغییر خواهد کرد.[85] این در حالی است که غرب، خود گرفتار بحران فرهنگی است و به جای حق، انسان را جانشین ساخته و قانون را جای گزین دین نموده و به جای ارزش های الهی، اصالت سود و ترّقی مذهب را به اخلاق و هدونیسم (لذت جویی و لذت گرایی) تبدیل نموده است.[86]

یکی از اهداف دشمن، مبارزه با فرهنگ انتظار می باشد؛ چرا که به تأثیر آن بر افکار، عقاید و رفتار مردم پی برده است.

هم اکنون دشمن با حربه های مختلف درصدد مبارزه با اسلام برآمده و به علت تأثیر شگرف اعتقاد مهدوی، به مبارزة اساسی با این تفکر در سطح جهانی پرداخته و تا کنون بیش از پانصد اثر اعم از: فیلم، نمایش نامه، آهنگ و داستان[87] برای تحریف پیش گویی های نوستر آداموس در ارائه چهرة وحشتناک از امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و جنگ افروزی ایشان ارائه شده است؛ در حالی که روایات اسلام، بیان گر ایجاد وحدت کلمه در سایة ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف می باشد.

امام علیه السلام در تأویل آیه (و قاتلوهم حتی لا تکون فتنة و یکون الدین کلّه لله )[88] می فرماید: امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف مبارزه می کند، تا وقتی که اختلاف از بین ملل و ادیان برداشته شود و تمامی دین، یک کلمه گردد.[89]

هم اکنون تأثیرات تهاجم فرهنگی دشمن در جوامع اسلامی مشهود است و دشمن از راه های گوناگون به خصوص رسانه های ارتباطی از قبیل: ماهواره، اینترنت، فیلم ها و نوارهای مبتذل و … درصدد تخریب فرهنگ اسلامی برآمده و بیشترین اهداف دشمن بر روی زنان و جوانان متمرکز شده است؛ چرا که دشمن به خوبی دریافته که بهترین راه برای دست یابی به اهداف شوم خود، تخریب زیرساخت ها و بنیان های زیرین جامعه است که شامل جوانان و زنان جامعه می باشد. تأثیر تهاجم فرهنگی در این روایت رسول اعظم صل الله علیه و آله و سلم مشاهده می شود که ضمن هشدار به امت خود در آخرالزمان می فرماید: «حال شما چگونه خواهد بود، زمانی که زنان شما فاسد شوند و جوانان شما به فسق و جور گرایند و شما امر به معروف و نهی از منکر ننمایید. به پیامبر صل الله علیه و آله و سلم گفته شد: ای رسول خدا صل الله علیه و آله و سلم آیا چنین خواهد شد؟ فرمود: آری و بدتر از این خواهد شد! حال شما چگونه خواهد بود، زمانی که شما معروف را منکر، و منکر را معروف پندارید؟»[90]

از این قبیل احادیث در مورد زمان قبل از ظهور وارد شده که بیان گر عملکرد نادرست برخی از مردم است و این مهم، وظیفة سایرین را برای راهنمایی امت گوشزد می نماید.

3 ـ 5. نقش سیاسی زنان

سیاست جامعة اسلامی بر اساس مصالح دنیوی و اخروی است و امام و حاکم اسلامی برای تحقق این مهم اقدام می نمایند. از صدر اسلام تا کنون تنها در دورة پیامبر اعظم صل الله علیه و آله و سلم و 5 سال از امامت امیرالمؤمنین علیه السلام و اندکی از دوران امام حسین علیه السلام، حکومت در دست امامان معصوم علیهم السلام بوده و این امر موجب شده است تا امامان معصوم علیهم السلام نتوانند احکام و موازین اسلامی را به طور کامل به اجرا در آورند.

هر چند امر رسالت به عهدة مردان نهاده شده است، اما مسئولیت درون جامعة اسلامی بر عهدة همة زنان و مردان بوده و این از ابتدای اسلام در جامعة اسلام مشهود است.

حمایت از دین وظیفه ای عمومی است که در تمامی ادیان الهی مشهود است و نقش زنان در کنار انبیای الهی از جمله مسائلی است که در قرآن بدان اشاره شده است و برای نمونه، آسیه همسر فرعون و حضرت مریم علیها السلام را مثال می زند.[94]

در جای دیگر آیات قرآن، سه زن نمونه را که در پرورش حضرت موسی علیه السلام دخیل بوده اند، نام برده است که عبارتند از: مادر و خواهر موسی علیه السلام که در شرایط سخت بحرانی، موسی علیه السلام را به دستور الهی به آب انداختند و با زیرکی دایه گی او را پذیرفتند و آسیه، همسر فرعون ـ در شرایط بحرانی که فرعون هر فرزند پسر را سر می برید ـ با شجاعت از فرعون خواست تا او را نکشد و به فرزندی بگیرند. این سه زن در شرایط سخت بحرانی به مبارزة سیاسی با فرعون پرداختند.[95]

در مقابل، زنانی نیز به مقابله با پیامبران برخواستند و نه تنها با ایشان همکاری نکردند، بلکه خیانت ورزیدند.[96]

حضور زنان در صحنة سیاست هم چنان ادامه می یابد و در زمان اسلام نیز حضرت زهرا علیها السلام در حمایت سیاسی از امیرالمؤمنین علی علیه السلام، شبانگاهان با همسر و فرزندانش به درِ خانة مهاجرین و انصار می رفت و از آنان کمک و یاری می طلبید.[97]

حضرت زینب علیها السلام نیز در حمایت از امام حسین علیه السلام سه کار مهم را به عهده گرفت[98]:

1. حمایت از رهبر خود، امام حسین علیه السلام و پس از شهادت ایشان، امام سجاد علیه السلام؛

2. محافظت از یتیمان و سرپرستی از ایشان؛

3. پیام رسانی امام و شهیدان در کوفه و شام با بیانات کوبنده و پرمحتوا.

اسلام، زنانی در دامن خود پرورید که نه تنها صحنة سیاسی را ترک نکردند، بلکه همواره به حمایت از اسلام برخواستند و در مقابل دستگاه ستم گر ایستادگی نمودند.

در دوران معاصرکه حکومت های ستم گر غربی برای سلطه بر کشورهای اسلامی، شعار جدایی دین از سیاست سر داده اند، نه تنها مردان، بلکه زنان مسلمان در ایران نشان دادند که مرد و زن مسلمان، نقش بسزایی در حکومت های اسلامی دارند.

امام خمینی قدس سره در بیانات خود به مردان و زنان برای دخالت در امور سیاسی چنین فرمودند: «باید همة زن ها و مردها درمسائل اجتماعی، در مسائل سیاسی وارد باشند و ناظر باشند؛ هم به مجلس ناظر باشند، هم به کارهای دولت ناظر باشند؛ اظهار نظر بکنند.

سیاست اسلامی که بر اساس مصالح دنیوی و اخروی نباشد، در مقابل سیاست دنیای کنونی غرب قرار دارد؛ زیرا سیاست آنها سیاستی شیطانی است که برای رسیدن به اهداف سیاسی از هیچ دروغی و نیرنگی دریغ نمی ورزد و برای رسیدن به هدف از هر وسیله ای بهره می جویند.[99]

1 ـ 4 ـ 5. نقش اقتصادی زنان

برای فراهم آوردن بستر ظهور، باید زمینه های عدالت اقتصادی در جامعه فراهم گردد و از طرفی، شعور اجتماعی و اقتصادی مردم بالا رود؛ به گونه ای که خود در پی اقتصاد عادلانه باشند و ثروت مندان، حقوق اقتصادی زیردستان را مراعات نمایند و در پرداخت خمس و زکات و سایر حقوق کوتاهی نکنند. زنان و مردان باید به حقوق اقتصادی که اسلام به آنها عطا نموده است، آشنایی داشته باشند و به گونه ای صحیح از آن بهره مند شوند. خداوند متعال در مورد استقلال اقتصادی مرد و زن می فرماید: برای مردان از آن چه کسب کرده اند بهره ای است و برای زنان [نیز] از آن چه کسب کرده اند، بهره ای است. [108]

اسلام در چهارده سدة گذشته به زنان نیز، هم چون مردان، استقلال اقتصادی عطا نمود؛ در حالی اروپا (انگلستان) در یک سده پیش به زنان عطا نموده بود؛ هر چند این استقلال اقتصادی، مرهون کارخانه داران برای سود بیشتر و مزد کمتر بود؛ با این شعار که زنان خود مالک پولی می شوند که خود به دست می آوردند.[109]

اسلام، ضمن حفظ عدالت اقتصادی برای مرد و زن، خرجی زن را به عهدة مرد نهاده است تا زن، طراوت و شادابی خود را حفظ کند.

جمع بندی

شناخت و معرفت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف به منزلة مهم ترین وظیفة هر مسلمان مطرح است؛ چرا که دنیا و آخرت او را تحت الشعاع قرار می دهد. عدم شناخت صحیح امام در دنیا باعث گمراهی و مردن به مرگ جاهلیت می شود.

اما در دوران حاضر و علم به غیبت ایشان، وظیفه پیروان را باید در آشنایی با وظایف و احکام خود جست وجو نمود؛ چرا که با عدم حضور امام، دست یابی به بسیاری از حقایق، دشوار خواهد بود. یکی از وظایف مهم افراد در این دوران، علم به وجود امام و وظیفة انتظار صحیح و راستین است؛ چرا که برداشت انحرافی از مقولة انتظار، خود موجب گمراهی می گردد و عوارض ناگواری در پی خواهد داشت. شناخت کیفیت انتظار راستین، شناخت و انجام تکالیف صحیح منتظرین واقعی را در پی دارد، که افراد با شناخت وظایف فردی و اجتماعی باید در صدد زمینه سازی برای ظهور حضرت برآیند.

نوید روایات، مبنی بر این که زمینه سازان ظهور، اهل شرق و ایران می باشند، وظیفة مردان و زنان ایرانی را دو چندان می نماید.

زمینه سازی ظهور و آمادگی برای همراهی آن حضرت، اختصاص به جنسیت ویژه ای ندارد و هر مسلمانی به عنوان دوست دار خدا و اهل بیت علیهم السلام باید این آمادگی را داشته باشد؛ هر چند تفاوت های زن و مرد، موجب اختصاص یک سری ویژگی ها برای آنان می شود و فعالیت بیشتر هر کدام را در عرصة خاص سبب می شود.

یکی از مهم ترین وظیفه رهایی زنان در جنبة فردی و بعد خانوادگی است؛ چرا که خودسازی و آمادگی فردی و انتقال آن به خانواده، زیربنای آماده سازی سایرین می باشد.

زنان باید در زمینه سازی در ابعاد مختلف ایفای نقش نمایند و به عنوان مربیانی که تربیت نسل منتظر را به عهده دارند از انجام این مهم غفلت نورزند؛ چرا که عدم توجه به نسل منتظر، با در نظر گرفتن توطئه های استکبار برای انحراف کودکان و نوجوانان، خطر عظیمی است که نسل آینده را در معرض خطر قرار می دهد. همکاری و هم یاری همسران برای تربیت نسل آینده و آماده سازی خود در ابعاد مختلف دینی، فرهنگی و … برای حضور در رکاب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف برای یاری آن حضرت، وظیفة هر مسلمانی است که خویشتن را مهیای ظهور می داند.

نقش زنان در ابعاد اجتماعی، از زمینه های فردی آنان نشأت می گیرد. زنان پس از انجام وظایف فردی می توانند در حوزه های مختلف اجتماعی نیز ایفای نقش نمایند؛ هم چنان که فعالیت زنان از صدر اسلام در حوزه های اجتماعی و حمایت آنان از امام خود مشهود بوده و یاری نمودن زنان و حمایت آنان از پیامبر و ائمه علیهم السلام در تمامی صحنه ها قابل مشاهده است.

الگوسازی زنان صدر اسلام، نمونه بارزی برای زنان عصر غیبت است و هوشیاری و حضور در صحنة زنان را می طلبد.

حضور در صحنه های اجتماعی اعم از فرهنگی، سیاسی و اقتصادی از این جمله است که باید توأم با رعایت تقوا و عفاف باشد و زن را از حیطة انسانیت خارج نسازد.

حضور زنان در عرصة فرهنگی برای مبارزة آنان با تهاجم فرهنگی غرب، نیازمند گسترش علوم اسلامی در میان زنان است که از طریق وسایل ارتباط جمعی به راحتی امکان پذیر است. در عرصة سیاسی، حضور زنان در مجامع سیاسی و حمایت از امام و رهبری از عمده ترین وظایف ایشان به شمار می رود و در زمینة اقتصادی، پیش گیری از اسراف و قناعت در زندگی با الگوی مصرف صحیح، موجب زمینه سازی عدالت اقتصادی می گردد که مطلوب جامعه مهدوی است.

چنآن چه زنان در تمامی صحنه های اجتماعی، نقش خود را به خوبی ایفا نمایند، بنیان های اجتماعی تقویت می گردد و توطئه های استکبار برای سلطه بر جهان اسلام خنثی می شود و زمینه های ظهور فراهم می گردد.

پیشنهادها

اینک پیشنهاد و راهکارهایی جهت ترویج فرهنگ مهدوی در جامعه ارائه می شود:

1. اطلاع رسانی وسیع و گسترده در معرفت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و آگاه سازی افراد، به خصوص زنان از طریق وسایل ارتباط جمعی، هم چون سایت مخصوص زنان و انتظار برای بررسی بیشتر نقش زنان در زمینه سازی و گسترش آن از طریق رادیو، تلویزیون، پیام های کوتاه و … .

2. فرهنگ سازی انتظار؛ به گونه ای که جامعه، نشانه ای از انتظار فرج داشته باشد. از قبیل تابلوهای تبلیغاتی و … به خصوص پیام های دینی از طریق صدا و سیما به صورت مداوم، به گونه ای که انتظار برای مردم امری مأنوس گردد و به جای تشویق زنان به اسراف و تجمل گرایی، متمایل به قناعت و فرهنگ اسلامی گردند.

3. مراکز علمی، حوزه های علمیه، آموزش و پرورش هر کدام در سطح خود به انتشار آموزه های فرهنگ مهدویت بپردازند، تا مردم به طور مستمر در طول سال، ماه و هفته و ایام و اعیاد اسلامی با پیام های جدید قرآنی، اسلامی و مهدوی روبه رو شوند. در این زمینه ، اطلاع رسانی در خانواده ها با محوریت زن را فراموش نکنند؛ چرا که می توانند نقش اساسی داشته باشند.

۴. توجه دادن به غیبت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف و عوارض آن؛ بر خلاف تبلیغات رسانه های غربی که ظهور امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف را همراه با قتل و غارت نشان می دهند، حقایق غیبت و عوارض آن برای مردم بیان شود و به جای آن، رفاه و امنیت مهدوی، خصوصاً امنیت و آرامش روانی زنان مطرح شود تا رغبت افراد به انتظار و زمینه سازی بیشتر گردد.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

پی نوشت ها

[1]. علی اکبر دهخدا، لغت نامه دهخدا، ذیل واژة مورد نظر.

[2]. خلیل بن احمد فراهیدی، العین، ذیل واژه مورد نظر؛ محمدبن مکرم ابن منظور، لسان العرب، ذیل واژه مورد نظر.

[3]. علی اکبر دهخدا، پیشین، ذیل مورد نظر.

[4]. خدامراد سلیمیان، فرهنگنامة مهدویت (بنیاد فرهنگی حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، 1383)، چ اول، ، ص267.

[5]. علی اکبر دهخدا، پیشین، ذیل واژة مورد نظر.

[6]. محمد معین، فرهنگ فارسی، (تهران: انتشارات امیرکبیر، 1379) 6جلدی، ذیل واژه مورد نظر.

[7]. جولیوس گولد، دیلیام کولب، فرهنگ علوم اجتماعی، (تهران: مازیار، 1376) چاپ گلشن، اول، ص29.

[8]. محمد معین، پیشین، ذیل واژه مورد نظر.

[9]. گولد و کولب، پیشین، ص 630 ـ 631.

[10]. معین، پیشین، ذیل واژه مورد نظر.

[11]. گولد و کولب، پیشین، ص630 ـ 631.

[12]. معین، پیشین، ذیل واژه مورد نظر.

[13]. گولد و کولب، پیشین، ص 529.

[14]. افضل اعمال امتی انتظار فرج الله عزوجل، معین، پیشین، ذیل واژه مورد نظر.

[15]. افضل العبادة انتظار الفرج،گولد و کولب، پیشین، ص29.

 

فهرست منابع
1.قرآن کریم.
2.اختریان، محمود، فرهنگ فارسی به فارسی پیام، نشرمحمد، بی چا، بی جا، 1371ش.
3.بحارالانوار، علامه مجلسی، موسی محمد باقر بن محمدتقی(1037-1110)، دارالکتب الاسلامیه، بی چا، بی جا، بی تا.
4.بنی‌هاشمی سید محمد، آفتاب در غربت، میقات، بی چا، بی جا، 1380ش.
5.حامدی ربانی، فرهنگ فارسی به فارسی سعدی، نشرپویا، بی چا، بی جا، بی تا.
6.دشتی، محمد، ترجمه‌ی نهج البلاغه، انشارات دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، بی چا، بی جا، 1382ش.
7.طباطبایی نسب، سیدمحمدرضا، عطر انتظار، مؤسسه فرهنگی نور الائمه، بی چا، بی جا، 1387ش.
8.طسوجی، محمدحسین، مهدی معجزه جاودان، انتشارات لاهیجی، بی چا، بی جا، 1382ش.
9.قمی، شیخ عباس، مفاتیح الجنان، انتشارات فرهنگ مردم، بی چا، بی جا، 1380ش.
10. معین الاسلام مریم، غلامی علی، زن منتظر و منتظر پروری، بی نا، بی چا، بی جا، 1388ش.
11. معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، انتشارات امیرکبیر، بی چا، بی جا، 1375ش.