وظایف زن منتظر در جامعه امروزی

رومینا صفری

چکیده

منتظر در لغت به معنای چشم براه و چشمداشت و در اصطلاح به کسی که در حال صبر کردن برای آمدن کسی یا انجام یافتن کاری است، می گویند. از آنجا که امام زمان (ع) در غیبت به سر می برد همه انسان ها در برابر ایشان مسئول هستند و برای زمینه سازی ظهور آن حضرت وظایفی را بر عهده دارند و از آنجا که امت اسلام و به عنوان جانشینان پیامبران در خانواده یاد شده اند که وظیفه حساس تربیت نسل های با ایمان و پاک را به به دوش دارند، نقش آنان در زمینه سازی ظهور امام زمان (ع) نیز نقش حیاتی و بی بدیل است که جز از عهده زنان پاکدامن ساخته نیست. حدود پنجاه تن از فرماندهان حکومت جهانی مهدی (عج) زن هستند و این محکم ترین دلیل بر اهمیت جایگاه زنان در حرکت بزرگ آخرالزمان است. زنان برای پیشبرد این اهداف وظایفی یا بر عهده دارند که این وظایف در سه بخش فردی، خانوادگی، اجتماعی بیان شده که از جمله وظایف فردی او؛ شناخت ارکان دین، محبت به امام عصر (ع)، پاک سازی درون از صفات پلید که همان حفظ عفت است یعنی نگهداشتن نفس از تمایلات نفسانی. از جمله وظایف خانوادگی او: تربیت نسل ولایی، حفظ اصالت خانواده است که خانواده یک کانون گرم برای حضور افراد می باشد و از جمله وظایف اجتماعی او؛ مسئولیت پذیری، امر به معروف و نهی از منکر و حفظ حجاب که می تواند یک الگو برای دختران جوان باشد. در نهایت اینکه زن عامل اصلی ارزش ها را بر عهده دار.

کلیدواژه: وظیفه، زن، منتظر، زن منتظر، جامعه

 

مقدمه

منتظر در لغت به معنای چشم براه و در اصطلاح به آنکه در حال صبر کردن برای آمدن کسی یا انجام یافن کاری است می گویند. در عصر غیبت کخ دوره پنهان زیستی امام زمان (ع) است معتقدان به معدویت برای زمینه سازی و نیل به جامعه موعود جهانی، دارای رسالت ها و مسئولیت های خطیری هستند که با پایبندی و اجرای آنها می توانند زمینه ساز ظهور آن حضرت باشند. در این میان نقش زنان، نقش مهم و تاثیرگذاری است. آنان باید مراحل و شرایطانتظار و زمینه سازی ظهور را بشناسند تا بتوانند به بهترین نحو ممکن به آنها عمل کنند و جزء منتظران واقعی ایشان باشند.

از آنجایی که مهدی باوری و مهدی یاوری دو شاخصه  اصلی، نسلی است که باید زمینه ساز حکومت مهدوی باشد و با توجه به اینکه در حال حاضر این دو شاخصه در شاکله نسلی جدید که با سهمگین ترین طوفان های بنیان برانداز دین و دینداری مواجه می باشند و شکل گیری این دو شاخصه فقط با تربیت اصولی و با بینش و آگاهی امکان دارد و مسئولیت چنین امر مهمی بر عهده زنان و مادران که عامل تقویت بنیان های دینداری در همسران و فرزندان خود می باشند نگارنده را  بر آن داشت تا به تحقیق و بررسی در این مسئله بپردازد تا زمینه ظهور حضرت را با تامین نیروی انسانی مومن و معتقد به وجود مبارک حضرت فراهم کند.

این مقاله به روش کتابخانه ای و توصیفی به شیوه فیش برداری و در دو فصل؛ مفهوم و ضرورت انتظار، وظیفه عامه و خاصه زنان منتظر گردآوری شده است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

مفهوم شناسی انتظار

انتطار در لغت به معنای چشمداشت و چشم براه بودن است.[1] و در اصطلاح به معنای چشم به راه بودن برای ظهور واپسین ذخیره الهی و آماده شدن برای یاری او در برپایی حکومت عدل و قسط در سراسر گیتی است. انتظار کیفیتی روحی است که باعث به وجود آمدن حالت آمادگی (انسان ها) برای آنچه انتظار دارند می شود و ضد آن یأس و ناامیدی است. هر چه انتظار بیشتر باشد و هر چه شعله ی آن فروزان تر و پر فروغ تر باشد، تحرک و پویایی او و در نتیجه آکادگی نیز بیشتر خواهد بود.[2]

انتظار به مفهوم مذهبی اش، امید به آینده است، آینده ای که در آن مردم جهان از زور و فشار و استبداد و تسلط نظام های غلط، نجات پیدا کنند و رژیم های ضد انسانی ازمیان بروند و زندی پر نشیب و فراز انسان ها که از آغاز با نبرد و کشتارهای فجیع همراه بوده است، پر از صلح و آرامش و امنیت گردد و حق پرستان پیروز و باطل گریان نابود شوند.[3]

منتظر در لغت یعنی چشم دارنده، انتظار کشنده، چشم براه و در اصطلاح آن که در حال صبر کردن برای آمدن کسی یا انجام یافتن کاری و روی دادن اتفاقی است. منتظر انسانی است که برای فرج وظهور حضرت ولیعصر (عج) آمادگی دارد.[4]

انتظار به معنای عام

در این معنا مکتب اسلام تلاش کرده است که از یکسو با فضیلت بخشیدن به انتظار گشایش و امید به آینه و از سوی دیگر با نکوهش یأس، ناامیدی، روحیه تلاش و تکاپوی سازنده رادر افراد جامعه اسلامی زنده نگهدارد و از ایجاد حالت یاس و ناامیدی در زندگی شخصی مسلمانان جلوگیری کند.[5]

برخی عبادت ها بر برخی دیگر برتری دارد از اینرو انجام آن، افزون بر آنکه در کانون تاکید آموزه های دین است از پاداش افزون تری نیز برخوردار است و نقش آن، در ستزندگی انسان بیشتر است. اهتمام اسلام به این معنای عام از انتظار و امید به آینده تا بدان حد بوده که از یکسو امید به فرا رسیدن گشایش از سوی خداوند در زمره برترین اعمال بر شمرده شده و از سوی دیگر یاس و ناامیدی از رحمت خداوند از جمله گناهان کبیره به شمار آمده است. درباره اهمیت انتظار افزون بر آنچه اشاره شد به روایاتی بر می خوریم که بس شگقت آور است و آن، اینکه انتظار را نه فقط جهاد که برترین جهاد دانسته است. از این توع رایت نیز به خوبی استفاده می شود انتظار از نوع عمل است.[6]

 

انتظار به معنای خاص

در این معنا، انتظار گشایش و امید به آینده از حالت امری محدود، سطحی و فردی خارج شده و تبدیل به امری گسترده، عمیق و اجتماعی می گردد. دین اسلام به همه ی انسان ها می گوید: اولا شما فقط منتظر بهبود وضع زندگی خود و اطرافیانشان نباشید پ تنها سعادت نزدیکان خود را طلب نکنید، بلکه این انتظار را نسبت به همه ی افراد جامعه گسترش دهیم و چشم انتظار روزی باشید که رفاه، سعادت و معنویت در همه جهان گسترده شود. در این معنا انتظار تنها به ظهور مردی تعلق می گیرد که اگر بیاید نهایت خوبی ها برای همه انسان ها در سراسر جهان فراهم خواهد شد. [7]

 

حقیقت انتظار

انتظار آن اکسیر ارزشمندی است که مومنان منتظر د دوره غیبت را آماده استقبال از ظهور مهدی موعودمی کند و راه و رسم چگونه زیستن را به آنها می آموزد.

انتظار تنها یک حالت روحی و درونی نیست؛ بلکه از درون به بیرون سرایت می کند و حرکت و اقدام را می آفریند، به همین دلیل است که در روایات، انتظار یک عمل و بلکه بهترین اعمال معرفی شده است. انتظار به منتظر شکل می دهد و به کارها و تلاش های او جهت خاصی می بخشد.[8]

در تبیین معنای حقیقی انتظار، روایات متعددی است؛ از ان جمله روایتی است ه ابوبصیر از حضرت صادق (ع) چنین نقل می کند «لیعدن احدکم لخروج القائم و او سهما…»[9]

بر این اساس آن که بخواهد به واقع منتظر وجود مبارک آن حضرت باشد؛ لازم است خویشتن را مهیا سازد، اگر چه با آماده کردن یک تیر باشد. انتظار حقیقی ظهور آن حضرت به معنی آماده سازی عِده و عُده در تمامی زمینه ها از جمله مسلئل نظامی و جهاد در راه خدا است. در عرصه جهاد، مسلح شدن به سلاح قلم و تیغ سخن و در عرصه عملی تجهیز به اسلحه رزم و آموختن شیوه های نوین آن، لازم انتظار حقیقی است، حال آنکه میان این دو عرصه را جمع کند و به سلاح مناسب هر یک مسلح شود به اجر هر دو جهاد نایل می شود.[10]

 

فضیلت انتظار

آرزوها انسان را به حرکت وا می دارد و به طور طبیعی هر چه همت بالاتر و آرزوها ارزشمندتر باشد حرکت و تلاش انسان نیز از ارزش بیشتری برخوردار خواهد بود. می توان گفت که چون انسان منتظر برترین و ارزشمندترین آمال و آرزوهای ممکن را داراست به طور طبیعی از بهترین و والاترین ارزش ها برخوردار است. از آنجا که آرزوی نهایی انسان منتظر، حاکمیت نهایی دین خدا و مذهب اهل بیت (ع) بر سراسر جهان، استقرار حکومت صالحان و مستضعفان در سراسر گیتی، گسترش امنیت در جای جای کره خاک است؛ یعنی آرزویی که از ابتدای تاریخ تا کنون و در زمان هیچ پیامبری محقق نشده است و قطعا چنین آرزویی از ارزش و فضیلتی وصف ناپذیر برخوردار است. البته به شرط آنکه «منتظر» به تناسب آرزوی بلند خود از تلاش برای تحقق هر چه زودتر این آرزو کوتاهی نکند.[11]

 

 فضایل منتظران

منتظران حقیقی ولیعصر (ع) که بر حق، ولایت اولیای الهی اند، از فیض (احدی الحسنیین[12]) برخوردارند، زیرا یا به دیدار و ادراک ظهور آن حضرت مفتخر می گردند؛ یا به منزلت کسانی می رسند که همراه حضرتش جهاد کرده باشند. مسلما، درجات و مراتب منتظرلن و یاوران آن حضرت در معرفت، ایمان و انتظار ظهور او متفاوت است، اما با رفتن به مقام (احدی الحسنیین) به فراخور مرتبه شان بهره همگی آنان خواهد بود.[13]

امام صادق (ع) در وصف منتظران راستینی که زمان ظهور را درک نمی کنند؛ فرمود:

«من مات منکم علی هذا الامر منتظرا کان کمن هو فی الفسطاطا الذی القائم»[14]

هر کس از شما از دنیا برود، در حالی که بر منتظر این امر است، مانند کسی است که در خیمه گاه آن حضرت است.

و سرانجام آنچه شگفتی را به اوج می رساند، آن است که در برتری منتظران راستین و ثابت قدمان بر ولایت اهل بیت (ع) سخن از پاداش افزون بر هزار شهید از شهیدان صدر اسلام به میان آمده است.[15]

 

بایسته های عصر انتظار

وظایف عام منتظرین

در روایات و بیانات پیشوایان دین، وظایف فراوانی برای منتظران بیان شده است. که در اینجا به اختصار به چند وظیفه مهم اشاره می کنیم:

۱. شناخت امام عصر (ع)

اولین و مهمترین وظیفه ای که هر شیعه منتظر بر عهده دارد کسب معرفت نسبت به وجود مقدس امام و حجت زمان خویش است. این موضوع تا بدان درجه از اهمیت قرار دارد که در روایات بسیاری که به طریق شیعه و اهل سنت از پیامبر گرامی اسلام (ص) و ائمه معصومین (ع) نقل شده آمده است.[16]

هر کس بمیرد و امام زمانش را نشناسد، به مرگ جاهلی مرده است. [17]

این معرفت هم شامل نام و نسب می شود و هم شامل اوصاف و ویژگی ها و هم اهداف و برنامه ها می باشد. نکته مهمی که در اینجا باید در نظر داشت این است که شناخت و معرفت حقیقی نسبت به حجت خدا، جز با عنایت حضرت حق حاصل نمی شود.[18]

اما اینکه چگونه می توان به این شناخت رسید؟ به نظر می رسد هر حقیقت و واقعیتی، خواه وجود عینی خارجی داشته باشد یا از امور عقلی باشد. ازرراه شناخت مناسب خود، مانند حس و تجربه و فطرت و عقل و خواب و وحی قابل شناخت می باشد. بدیهی است این نظر به این معنا نیست که بگوییم همه اشیاء و حقایق، از این راه شناخته شده اند؛ بلکه مقصود این است که معرفت هر یک از اشیاء و حقایق، از یک یا بیشتر از این راهها امکان دارد، برای مثال از راه وحی، هر چیزی که خدا اراده شناساندن آن را به وسیله وحی اراده فرموده باشد، شناخته می شود.[19]

شناخت امام زمان (ع) واجب است چرا که عدم شناخت آن حضرت مردن جاهلی را در پی خواهد داشت چنانچه در روایات به آن تصریح شده است. لذا ضرورت دارد برای رهایی از مرگ جاهلی به شناخت عترت رسول خدا (ص) که یکی از دو ثقل اکبر است اقدام کرد. و آثار و برکات این شناخت آن چنان است که امام مهدی (عج) می فرمایند: «من آخرین وصی هستم و خداوند به واسطه من بلا را از پیروان و شیعیان من دور می دارد.»[20]

۲. الگوپذیری

وقتی معرفت به امام و جلوه های زیبای رفتاری آن بزرگوار به دست آمد، سخن از پیروی و الگو گرفتن از آن مظهر کمالات به میان می آید، به راستی آن کس که در تقوا، عبادت، ساده زیستی، سخاوت، صر و همه ی فضایل اخلاقی دنباله رو امام و مراد خویش است، چه رتبه ی بلندی نزد آن رهبر الهی خواهد داشت و آنگاه که به حضور مقدسش بازآید، چه سربلند و سرفراز خواهد بود؟ آیا جز این است که منتظری در طلب زیباترین پدیده عالم است، خود را به خوبی ها می آراید و از زشتی ها و رذاپل اخلاقی دوری می کند و در مسیر انتظار همواره مراقب افکار و اعمال خویش است وگرنه افتادن به دام بدی ها، رفته رفته فاصله او و معشوق خوبان را زیادتر خواهد کرد و این حقیقتی است که در بیان هشدار دهنده آن امام موعود آمده است.[21]

۳. کسب آمادگی برای ظهور حجت حق

یکی دیگر از وظایفی که به تصریح روایات، در دوران غیبت بر عهده شیعیان و منتظران فرج است، کسب آمادگی های نظامی و مهیا کردن تسهیلات مناسب هر عصر برای یاری و نصرت امام غائب می باشد. در روایتی که نعمانی به سند خود از امام صادق (ع) آورده است به این مطلب اشاره دارد؛

«هر یک از شما، باید برای خروج حضرت، [سلاحی] مهیا کند؛ هر چند که یک تیر باشد و خدای تعالی هر گاه بداند مه کسی چنین نیتی دارد، امیدوارم عمرش را طولانی کند تا آن حضرت را درک کند. [و از یاران و همراهانش قرار دهد.]

در حال حاضر، به سبب وجود حکومت شیعی و حاکمیت فقیه جامع الشرایط بر سرزمین اسلامی، این وظیفه در درجه ی اول بر عهده حکومت اسلامی است که در هر زمان قوای مسلح کشور را در بالاترین حد آمادگی نظامی قرار دهند تا به فضل خدا در هر لحظه که اراده الهی بر ظهور منجی عالم بشریت (عج) قرار گرفت بتوانند به بهترین نحو در خدمت آن حضرت باشند.[22]

 

وظایف زنان منتظر

زن همانند مرد از ارزشمندی و قابلیت و مسئولیت های والا برخوردار است. اصولا در مسیر معنویت و سازندگی و در بستر عقاید و احکام و اخلاق دین، انسان مطرح است، نه زن و مرد. زنان به عنوان بخش مهمی از پیکره امت اسلام، همواره مورد توجه خاص بزرگان دینی بوده اند. و در احادیث دینی، زنان به عنوان جانشینان پیامبران در خانواده یاد شده اند که وظیفه حساستربیت نسل های با ایمان و پاک را به دوش دارند، طبق روایات اسلامی، نقش زنان در زمینه سازی ظهور امام زمان (عج) نیز نقش حیاتی و بی بدیل است که جز از عهده زنان پاکدامن و با ایمان ساخته نیست.[23]

با توجه به آیات و روایات فراوانی که به جایگاه و مقام زن پرداخته است، به ارزش زن در اسلام پی می بریم و می فهمیم که اسلام از زن به منزله یک انسان،توقع پیشرفت فردی و اجتماعی دارد و از او به عنوان یک مکلف در جامعه، انتظار مسئولیت پذیری دارند. در جامعه کنونی که جامعه ای منتظر است و می خواهد خود را برای آمدن منتظر و حکومت جهانی او آماده کند؛ بنابراین وظایف خطیر و سنگینی دارد که با توکل به خداوند و با تلاش و همت خود می تواند به انجام آن بپردازد. از جمله مسئولیت های زنان، وظایف فردی و خانوادگی و اجتماعی است.

الف) وظایف فردی:

۱. پاک سازی درون از صفات پلید و زیور دادن آن به اخلاق نیک

این امر در هر زمان واجب است اما در زمان غیبت حضرت ولی عصر (عج) بیشتر مورد توجه قرار می گیرد چون درک فضیلت و قرار گرفتن در اعداد اصحاب آن حضرت، بستگی به این خصوصیات اخلاقی (خودسازی) دارد.[24]

تهذیب نفس و خودسازی از مسائلی است که یک سالک الی الله باید به آن توجه داشته باشد؛ چرا که اهمیت و ارزش آن به قدری زیاد است که خداوند می فرماید: هر کس نفس خود را تزکیه کند، به یقین رستگار شده است و نومید و محروم گشت آنکه نفس خود را به گناه آلوده ساخت.

بانوان منتظر آخرین حجت خداوند، پاسدار حریم عفتند. حفظ عفت، یعنی نگهداشتن نفس از تمایلات و شهوات نفسانی، فضیلت والای بانوان اهل انتظار است. یا که جاهلیت مدرن روزگار ما تمایلات و هواهای نفسانی رادامن بزنند و شهوات را برای انسان زینت دهند. اما بر بانوان منتظر شایسته است که با نگهبانی از حریم عفت خویش زمینه اعتلای روح خویش را فراهم آورند و از پیروی وسوسه های نفسانی و شیطانی احتراز کنند و هیچ زینتی را برون از حوزه جانشان و هیچ افتخاری را برتر از حفظ گوهر الهی وجودشان نشناسند. [25]

۲. شناخت ارکان دین

در میان آنچه که یک دین بر پایه آن بنیان گذارده شده، بخشی از آن اصول اعتقادی حکم پایه، اساس و ریشه آن دین را دارد. بخش دیگر نیز از لوازم و ملزومات و توابع آن اعتقادات ریشه ای نشأت گرفته است. زن منتظر می بایست شناخت کاملی از این دو بخش به دست آورد. در بخش اول، شناخت و اعتقاد تفصیلی به توحید، نبوت، معاد، امامت و عدالت ضروری است و در بخش دوم به سایر اعتقادات و احکام برخاسته از ین اصول پرداخته می شود.[26]

دیندار بودن در روزگار غیبت، ایمان بیشتری می خواهد؛ همان طور که ایمان به مبدأ و معاد، نیازمند تعقل و تفکر است. باور این بصیرت، بر اساس آیات و روایات، مخصوص افراد به خصوصی نیست، بلکه شامل تمام انسان ها، اعم از زن و مزد است که در این میان، زنان هم می توانند در پرتو بینشی که از دین و ایمان به غیب دارند، در برابر تحریف ها و شبهه ها  سرکوفت ها از درون و بیرون حوزه دین، همچنان دین خود را نگاه دارند و با هیچ یک از این عوامل، خلوص دینی و دینداری در فکر و عمل خود را از دست ندهند.[27]

۳. محبت به امام زمان (عج)

محبت، حالتی است میان محب و محبوب که سرچشمه آن، قلب و درون است لکن نمود آن، در ظاهر و در افعال و اعمال محب، به روشنی پیداست؛ محبتی که جلوه عینی پیدا می کند و به محب جهت می بخشد؛ محبت، امریز طرفینی است، محب می سوزد و محبوب جذب می کند، تمنا می کند و محبوب دامان خویش را برای تمنای محب می گستراند.

انسان فطرتا کمال جو است و همواره در پی یافتن فرد اکمل می باشد و سعی در نزدیک شدن به او دارد. محبت انسان در پی شناخت دقیق او از محبوب است. خداوند، حجتی برای ما و در سر راه زندگی مان نهاده که وجودش، مطابق با خواست ها و نیازهای فطری ماست. اگر طالب جمالیم و صاحبان جمال را دوست داریم و می خواهیم دیگران را نیز در پی شناخت و محبت جمال قرار دهیم و یاوران جمال را افزون کنیم، جلوه جمال حق، اوست که هکه زیبایی ها را در خود جمع کرده است.

یک زن به منزله حامی و یاور فرزند و همسر خود، با شناختی که از امام خود دارد و محبتی که از او بر دلش مانده است، سعی دارد تا در تربیت فرزندان و کمک به همسر خود در جهت رسیدن به اهداف الهی که همان ساختن یاوران و زمینه سازان ظهور است تلاش کند تا بتواند رسالت الهی خود را ب خوبی انجام دهد؛ زیرا حکومت مهدی (عج) یارانی با صلابت، با ایمان و شجاع می خواهد و این مهیا نمی شود مگر با وجود مادران و همسران شجاع، فداکار و با ایمان و خودساخته که هدف اصلی آن ها رضای حق و رسیدن به کمال مطلوب است.[28]

 

رسالت های شناختی زن در عرصه خانوادگی

زن به منزله محور اساسی خانواده که بنیانگذار رحم و قرابت است شالوده خانواده را بنیان می گذارد و تاثیرات روحی و روانی زن را نمی توان در خانواده از نظر دور داشت.

تاثیر زن را در خانواده می توان از جنبه های مختلف و به صورت مشهود، در نقش مادر و همسر در نظر گرفت. با توجه به اهمیت این دو نقش اساسی که در قرآن نیز بدان اشاره شده است به بررسی نقش زنان در زمینه سازی ظهور می پردازیم.[29]

۱. نقش و جایگاه زن در خانواده و تربیت نسل ولایی

اگر ولایتمداری و محبت به ولی خدا را یکی از مهم ترین ارزش های یک فرد شیعه بدانیم که خانواده متولی انتقال آن است، در راستای همان رسالتی که جهان هستی خالق انسان ها برای آنان قرار داده است و معمار انقلاب، حضرت امام خمینی (ره) نیز به خوبی آن را چنین تبیین نمودند که همان طور که قرآن انسان ساز است، زن نیز انسان ساز است؛ زنان عهده دار مسئولیتی خطیر هستند.

اگر پایه های اصلی تربیت و رشد صحیح فرد برای اجتماع را در خانواده جست و جو کنیم، زن به عنوان مربی خانواده و عامل اصلی انتقال ارزش ها، اصیل ترین نقش ها رابر عهده دارد و در اهمیت آن همین بس که بزرگ بانوی اسلام، حضرت فاطمه (س) می فرمایند: «آنگاه که زن در منزل به امور خانه و تربیت فرزند می پردازد به خدا نزدیک تر است».[30]

زنان شیعه با بهره گیری از آموزه های دینی در طول تاریخ تشیع با پرداختن به اساسی ترین نقش و کارکرد زنان، که همان مادری است، بلندترین گام ها را برای حفظ ولایت برداشته اند. آنان با نقش آفرینی هود ارزش ولایت و حب به ولی خدا را به فرزندان خود منتقل کردند و بالاخص در عصر غیبت، این مادران بودند که با فضاسازی مناسب در خانه و پایبندی به امام زمان خود و با علاقه ای که به ایشان نشان می دادندو رابه ی قلبی و معرفتی که با حضرت داشتند این علاقه و عاطفه را به فرزندان نیز منتقل کردند و از این طریق، در حفظ و احیای این مهم می کوشیدند.

و اما درعصر حاضر، تربیت انسان دیندار، پویا و کارآمد و عاشق ولایت از اهمیت و جایگاه بالایی برخوردار است؛ چرا که شاهد هجوم جریان شوم ناتوی فرهنگی هستیم که بنا دارد از نسل جوان ما یک نسل بی هویت و بی ریشه بسازد. زن منتظر، زمانی خود را در صراط مستقیم و در مسیر عبودیت احساس می کند که اصالت را به مادری و همسری دهد و در صورت تعارض و عدم تعارض و عدم امکان جمع بین آن ها و مسائل دیگر در انتخاب خود گزینه خانواده را برگزیند و از این انتخاب خود بسیار مسرور و خوشحال باشد.[31]

اینجاست که نقش مادران در دفاع از هویت ملی و دینی و انتقال ارزش ها، بسیار پررنگ می گردد چرا که تمامی ارزش های دینی، اخلاقی، ملی و … درون خانه است که شکل می گیرد، نهادینه می گرددو به جامعه منتقل می شود. بالاخص ارزش های ولایتمداری که از جمله ارزش هایی است که دشمن نوک تیز پیکان حمله خود را متوجه آن نموده است، از طریق خانواده است که از نسلی به نسل دیگر منتقل می گردد.

زنان منتظر باید بدانند یکی از مسئولیت هایی که از طرف شارع مقدس بر عهده آنان گذاشته شده، تلاش برای تربیت یک نسل ولایی است چرا که در روایات متعدد آمده است که ولایت و مودت اهلبیت (ع) از فرایض الهی است و ملاک قبول اعمال و عبادات به حساب می آید. از اینرو عمده ترین نقش آفرینی های زن منتظر، منتظر پروری است.

امید است همانطور که زنان در طول تاریخ تشیع افتخارآفرینی های زیادی در حفظ مکتب تشیع داشته اند، در این عصر هم بتوانند با تربیت نسل مهدی یاور، دین خود را به جامعه دینی ادا نمایند.[32]

۲. ضرورت مهم انگاشتن نهاد خانواده و اصالت آن

با توجه به نقش زن در خانواده، یکی از رسالت های مهم «زن منتظر» اهمیت به کانون خانواده و سعی در حفظ این نهاد است.بالاخص در عصر حاضر که مهاجمان فرهنگی، جنگ علیه این نهاد تاثیرگذار را آغاز نموده اند و ینا دارند که با تخریب کانون خانواده، به عنوان اصلی ترین مرکز انتقال ارزش ها، مانع انتقال ارزش های دینی و ملی به نسل آینده گردند.

زن منتظر بر این نکته تاکید می ورزد که فعالیت های اجتماعی زنان در صورتی ارزشمند است که آسیبی به رسالت های اساسی و مهم آنان در قبال مسئله خانواده و تربیت نسازند.

بر اساس روایت پیامبر (ص) که می فرمایند «کلکم راع و کلکم مسئول عن رعیته و المراه راعیه علی بیت بعها و ولده مسئوله عنهم»، زن در خانه همسرش دارای مسئولیت بود و در قبال اعضای خانواده مسئول است. زن مسلمان خود را مسئول می داند چرا که پیامبر (ص) زن را به طور خاص در مقابل حفظ نهاد خانواده مسئول نموده است. پس او سعی می نماید که منافع شخصی، رفاه طلبی، لذت خواهی و تنوع طلبی خود را تعدیل و کنترل نماید و آنها را در خدمت خانواده قرار دهد.

در منظر زن مسلمان خردمند، آگاه و مدبر، پرداختن به امور خانواده و تربیت فرزندان، کلیدی ترین و مؤثرترین نقش اجتماعی می باشد. او اگر چه در خانه است، اما خود او را به عنوان یک عضو فعال و تاثیرگذار جامعه می پندارند و البته در مواقع ضروری و اقتضائات خاص به شرط آسیب ندیدن خانواده، به برنامه های اجتماعی بیرون از خانواده نیز می پردازد. زن منتظر زمانی خود را درصراط مستقیم و در مسیر عبودیت احساس می کند که اصالت را به مادری و همسری بدهد و در صورت تعارض و عدم امکان جمع بین آن و مسائل دیگر در انتخاب خود، گزینه خانواده را برگزیند و از این انتخاب خود بسیار مسرور و خوشحال باشد.

فاطمه (س)، ضمن اصالت بخشی به نقش همسری و مادری و انجام کامل رسالت خود و فراهم نمودن زمینه و بستر مناسب برای رشد و تعالی همسر و فرزندان و اقناع میل عاطفی آن ها و تبدیل خانه به کانونی مملو از عشق و محبت و عطوفت، در مواقع مقتضی نیز در فعالیت های اجتماعی حضور فعال و موثری داشته که تاریخ حکایتگر آن است. ولی او اصل را خنه و خانواده می دانست و همین اهتمام بود که موجب شد وقتی پیامبر (ص) از امیرالمومنین سوال کردند که علی جان، همسر خود را چگونه یافتی؟ فرمودند: فاطمه بهترین یاور من در اطاعت الهی است.[33] یعنی فاطمه به عنوان یک همسر به گونه ای ایفای نقش می کند که یاریگر مسر خود امیرالمومنین (ع) در اطاعت الهی می شود و اینگونه مسیر اطاعت را برای شوهر هموار می سازد و خود نیز به واسطه عمل به این رسالت، رستگار می گردد. آن حضرت توانست در خانه محقر و کوچک خود فرزندانیچون حسن وپحسین (علیهما السلام) و زینب (س) را تربیت نماید که هر کدام در عرصه حیات خود، تاریخ ساز و تحول آفرین بودند.

این بانوی نمونه اسلام توانست فضایی شاد و باصفا را برای همسر خود فراهم نماید که حضرت علی (ع) در خصوص تاثیر این فضا فرمودند: «هر وقت به منزل می آمدم و چشمم به فاطمه می افتاد، غم عالم را فراموش می کردم».[34]

 

رسالت های زن در عرصه اجتماع

از آنجا که زنان جزء گروهی از نتظران حکومت مهدی (ع) هستند و زمینه سازان ظهور علاوه بر رسالت فردی، در جامعه رسالتی دیگر نیز دارند باید در جهت دگرسازی تلاش کنند. آنها با تبلیغ دین و اصلاح جامعه و با ترویج اخلاق و فضایل در صدد مهیا کردن یک جامعه ایده ال مهدی پسند می باشند و با دعوت به دین خدا، و توجه به مهدی (عج) و انجام وظایفی که در ذیل خواهد آمد روح امید را در جامعه بشری، زنده می کنند.

 

۱. تبیین نقش و جایگاه زن در اجتماع

زنان به عنوان نیمی از پیکره اجتماع و مهمترین هامل انتقال ارزش ها در خانواده، از نقش و جایگاه مهمی در عرصه های اجتماعی برخوردارند. به گونه ای که می توان ادعا کرد که زن می تواند عامل سعادت یا شقاوت جامعه باشد.

با نگاهی گذرا به جنبش های مهم و موثر اجتماعی صورت گرفته در قرن بیستم، از جمله فمینیسم، پست مدرنیسم و … روشن می گردد که مباحث جنسیتی و ترسیم نوع نگاه به زنان، از اجزای مهم تمام این جنبش ها بوده است. این اهتمام به مسائل مربوط به زنان و اهمیت قائل شدن برای آنان، حاکی از آن است که بدون همراهی و کمک جستن از آنان، هیچ جنبش وسیع و تاثیرگذار اجتماعی، امکان موفقیت در نیل به اهداف خود را نخواهد یافت.

اگر «عاشورا» را به عنوان یکی از مهمترین جنبش های موثر بر جوامع انسانی، در نظر بگیریم، شاهد هستیم که همچنان پرفروغ و اثرگذار بودن آن بواسطه ی حصور فعال زنان به ویژه حضرت زینب (س) در آن است. چنان که اباعبدالله الحسین (ع) در پاسخ به انتقاد کسانی که می گفتند چرا زنان و کودکان را با خود در این سفر دشوار همراه ساخته اید؟ می فرمود: «اراده الهی به این تعلق گرفته است که آنان همراه من باشند». گویی در انقلاب بزرگ عاشورا اراده الهی بر این تعلق گرفته است که برای عاشورا شدن «عاشورا» حضور زنان حتمی و ضروری است.

البته ذکر این نکته ضروری است که برای شناخت صحیح نقش و جایگاه زن در جامعه، می بایست دغدغه ها، مشکلات، فرصت ها و چالش ها و تهدیدهای مربوط به جامعه را بررسی و نقش زنان را در مقابل آن بررسی کرد.[35]

 

۲. مسئولیت پذیری درعرصه های مختلف

قرآن کریم، زن نمونه را انسان نمونه برشمرده است که با مسئولیت پذیری در عرصه های مختلف اجتماعی می تواند مقتدای مردان وزنان در جامعه باشد. همانگونه که مرد نمونه، انسان نمونه برای مردان و زنان است. همان گونه که انسان در زندگی خود از مردان نمونه الگو می گیرد و در رفتار و گفتار خود و اجتماع به آن اقتدا می کند، زنان نمونه و دارای مسئولیت اجتماعی نیز دارای چنین جایگاهی هستند. سخنان آنان برای مردان حجت است؛ زیرا در رسیدن به مقام عصمت، پاکی، اجتناب از لغزش و خطا و انجام رسالت های اجتماعی فرق بین زن و مرد نیست. یکی از عرصه هایی که زنان در آنها ایفای نقش کرده اند و قابلیت خدادادی خود را به منصه ظهور رسانده اند جامعه است.

زن، سازنده زیربنای اخلاقی جامعه است. زن، پایه های اخلاقی را در ذهن فرزندان، استوار می سازد و با تربیت اخلاقی خود، انسان هایی را تحویل جامعه می دهد که بتوانند در آینده جامعه، نقش مهمی را ایفا کنند و جزء گروه منتظران واقعی باشند.

پس یک زن، یا یک مادر واقعی در جامعه ریاست می‌کند و پایه‌های خوشبختی یا بدبختی مردان دنیا را بنا می‌گذارد. او رئیس اصلی جامعه است. سرنوشت جامعه به دست او رقم می‌خورد. او می‌تواند جامعه‌ای پاک با افرادی صالح پدید آورد. زن در نظام اجتماعی با پذیرش پایگاه اجتماعی یا مشاغل اعتباری، نقش‌های گوناگونی را برعهده می‌گیرد که اگر تمامی این نقش‌ها در مجموع، یک مفهوم را داشته باشند و آن کمک به انسانیت انسان باشد فرد، آماده برای کمک به ظهور می‌شود.

 

۳. امر به معروف و نهی از منکر

امربه معروف و نهی از منکر؛ عظمت و ارزش بی بدیل امربه معروف و نهی از منکر به اندازه‌ای است که خدای تعالی خود را نیز امرکنندة به معروف و نهی کنندة از منکر می‌شمارد و با تعبیر ویژه در قرآن کریم، امربه معروف و نهی از منکر را صفت مستمر و مداوم خود ذکر می‌کند.
همانا خداوند به عدالت و نیکوکاری و رسیدگی مالی به خویشاوندان فرمان می‌دهد و از کار زشت و ناپسند و ستم گری بازمی دارد. به شما اندرز می‌دهد، باشد که متذکر شوید.

پس هر بنده‌ای به هر میزان که در مسیر امر به معروف و نهی از منکر، تلاش پی گیر داشته باشد، می‌تواند درجه‌ای از درجات بی پایان تخلق به اخلاق الله را کسب نماید.
در حقیقت، راز خدا گونگی انسان‌های پیش از ظهور و عصر ظهور در ویژگی‌های آنان نهفته است.در قرآن کریم نیز امر به معروف و نهی ازمنکر، رمز رستگاری شمرده شده و دلیل برتری و شرافت امت پیامبر(ص) به شمار آمده است.

شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدید آمده اید؛ (از آن رو) که امر به معروف و نهی ازمنکرمی کنید و ایمان به خدا دارید.

در عصر غیبت به سبب حاضر نبودن امام(ع)، باید شرایط امربه معروف تحقق یابد.
امام سجاد(ع) می‌فرماید: معتقدان به مهدی(عج) و منتظران ظهور او در عصر غیبت….در پنهان و آشکار، مردمان را به دین خدا فرا می‌خوانند.

انتظار، باوری نیست که با آن تعهد انسان منتظر، نفی شود. تکلیف و تعهد دینی، در هر زمانی، باقی و جاوید است. پس در دوران غیبت کبری، داشتن روحیة اصلاح گری، در سطح جامعه از وظایف مهم زنان و مردان است.

اگر این امر مهم، کنار گذاشته شود، باعث هلاکت و نابودی خوبی‌ها و رشد زیاد بدی‌ها در جامعه می‌شود. از مهم‌ترین و ارزش مندترین مراتب امربه معروف و نهی ازمنکر، آن است که رئیس حکومت و کارگزاران او امرکنندة به خوبی‌ها و نهی کنندة از بدی‌ها و زشتی‌ها هستند.
 حجاب یک زن مسلمان، لباس این انتظار است که او با انتخاب ظاهری معنوی، همچون سربازی لبیک گو به ندای مذهب پاسخ می‌دهد و با این کار خود و جامعه را در تحولی بزرگ، سهیم و آماده می‌داند.

زن با حجاب اسلامی و با تحکیم بخشیدن به این امر مهم و امربه معروف و نهی از منکر می‌تواند جامعه را به بهترین نحو، آمادة ظهور کند.   

پس در دوران غیبت، یاران و منتظران امام زمان(عج) ازجمله زنان منتظر، باید بدانند که همیشه و در همه حال در صحنه‌های اجتماعی حضور داشته باشند و در راه اصلاح جامعه بکوشند[36].

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

فهرست منابع

·       قرآن کریم

１.   اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج۱، تبریز، مکتبه بنی هاشم، ۱۳۸۱.

２. بالادستیان، محمدامین، محمدمهدی حائری پور و مهدی یوسفیان، نگین آفرینش، انتشارات بنیاد فرهنگی موعود، ۱۳۹۱.

３. جوادی آملی عبدالله، ، زن در آیینه جمال و جلال، قم ، مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۰.

４. ………………………………….، امام مهدی موجود موعود، قم، مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۸.

５. دشتی، محمد، فرهنگ سخنان حضرت فاطمه (س)، ج ۹۱، تهران، نشر بین الملل، ۱۳۸۲.

６. رمزی اوحدی، محمدرضا، زبور نور (هزار و یک نکته از زندگانی حضرت مهدی (ع)، قم، انتشارات سعید نوین، ۱۳۹۰.

７. ستار، فاطمه زهرا، وظایف زن منتظر، ماهنامه انتظار موعود، شماره ۲۲.

８. سلیمیان، خدامراد، حضرت مهدی و دوان غیبت، ج۲، قم، انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج)، آذر ۱۳۹۱.

９. شفیعی سروستانی، ابراهیم، انتظار، بایدا و نبایدها،موسسه فرهنگی موعود عصر (ع)، ۱۳۸۳.

１０.        شفیعی سروستانی، ابراهیم، معرفت امام زمان و تکلیف منتظران، تهران، موعود عصر (عج)، ۱۳۸۷.

１１.        قاسمی منفرد، مهدی، ملکوت زمان در ارتباط با حضرت ولیعصر (عج)، تهران، فرهنگ مکتوب، ۱۳۸۷.

１２.        کارگر، رحیم، مهدویت پیش از ظهور، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۷.

１３.        کلینی، محمدبن یعقوب، ج۵، تهران، انتشارات چهارده معصوم.

１４.        گنجی، حسین، آماده باش یاران امام زمان (عج)، موسسه فرهنگی طوبای محبت، ۱۳۸۶.

１５.        مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، ج۸، تهران، کتابفروشی اسلامیه.

１６.        معرفت، محمدهادی و دیگران، گفتمان مهدویت، سخنرانی و مقاله های گفتمان پنجم، موسسه فرهنگی انتظار نور، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۶.

１７.        معین الاسلام، مریم،  علی، غلامی، رن منتظر و منتظر پروری، قم، مریم معین الاسلام، ۱۳۸۸.

１８.        موسوی اصفهانی، محمدتقی، مکیال المکارم، ترجمه مهدی حائری قزوینی، ج۲.

１９.        هاشمی شهیدی، سید اسدالله، ظهور حضرت مهدی از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان، قم، مسجد مقدس جمکران،۱۳۸۰. 

２０.        www.farsnews.com

[1] . علی اکبر، دهخدا، به نقل از کتاب انتظار، بایدها و نبایدها، ص ۱۸.
[2] . محمدتقی، موسوی اصفهانی، مکیال المکارم، ترجمه مهدی حائری قزوینی، ج۲.
[3] . سید اسدالله، هاشمی شهیدی، ظهور حضرت مهدی از دیدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان، قم، مسجد مقدس جمکران،۱۳۸۰، ص ۲۰۲.
[4] . حسین، گنجی، آماده باش یاران امام زمان (عج)، موسسه فرهنگی طوبای محبت، ۱۳۸۶، ص ۲۲.
[5] . ابراهیم، شفیعی سروستانی، انتظار، بایدا و نبایدها،موسسه فرهنگی موعود عصر (ع)، ۱۳۸۳، ص ۱۱.
[6] . محمدبن یعقوب کلینی، الکافی،ج۱.
[7] . ابراهیم، شفیعی سروستانی، انتظار، بایدا و نبایدها، ص ۱۱.
[8] . محمدامین، بالادستیان، محمدمهدی حائری پور و مهدی یوسفیان، نگین آفرینش، انتشارات بنیاد فرهنگی موعود، ۱۳۹۱، ص ۱۳۶.
[9] . محمدباقر، مجلسی، بحارالانوار، ج۵۲، ص ۳۶۶.
[10] . عبدالله، جوادی آملی، امام مهدی موجود موعود، قم، مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۸، ص ۱۶۶-۱۶۵.
[11] . ابراهیم، شفیعی سروستانی، معرفت امام زمان و تکلیف منتظران، تهران، موعود عصر (عج)، ۱۳۸۷، ص ۵۴.
[12] . سوره توبه، آیه ۵۲.
[13] . عبدالله، جوادی آملی، امام مهدی موجود موعود، ص ۵۱.
[14] . محمدبن یعقوب، کلینی، ج۵، تهران، انتشارات چهارده معصوم، ص ۲۲.
[15] . خدامراد، سلیمیان، حضرت مهدی و دوان غیبت، ج۲، قم، انتشارات بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج)، آذر ۱۳۹۱،ص
[16] . ابراهیم، شفیعی سروستانی، معرفت امام عصر و تکلیف منتظران، ص ۱۲۷.
[17] . محمدباقر، مجلسی، بحارالانوار، ج۸، تهران، کتابفروشی اسلامیه، ص ۲۱۰.
[18] . رحیم، کارگر، مهدویت پیش از ظهور، دفتر نشر معارف، ۱۳۸۷، ص ۲۱۰.
[19] . خدامراد، سلیمیان، حضرت مهدی و دوران غیبت، ص ۲۲۴-۲۲۳.
[20] . محمدرضا، رمزی اوحدی، زبور نور (هزار و یک نکته از زندگانی حضرت مهدی (ع)، قم، انتشارات سعید نوین، ۱۳۹۰،ص ۲۷۴.
[21] . محمدامین بالادستیان، محمد مهدی حائری پور، مهدی یوسفیان، نگین آفرینش، ص ۱۴۳.
[22] . محمدهادی معرفت، و دیگران، گفتمان مهدویت، سخنرانی و مقاله های گفتمان پنجم، موسسه فرهنگی انتظار نور، قم، بوستان کتاب، ۱۳۸۶، ص ۱۳۴-۱۳۲.
[23][23] . مهدی، قاسمی منفرد، ملکوت زمان در ارتباط با حضرت ولیعصر (عج)، تهران، فرهنگ مکتوب، ۱۳۸۷،ص ۱۴۹-۱۴۸.
[24] . عبدالله، جوادی آملی، زن در آیینه جمال و جلال، قم ، مرکز نشر اسراء، ۱۳۸۰، ص ۲۶.
[25] . همان، امام مهدی موجود موعود، ص ۲۱۱.
[26] . مریم معین الاسلام، علی غلامی، رن منتظر و منتظر پروری، قم، مریم معین الاسلام، ۱۳۸۸، ص ۹۳-۹۲.
[27] . www.farsnews.com
[28] . همان.
[29] . ابراهیم، شفیعی سروستانی، معرفت امام زمان (ع) و تکلیف منتظران، ص ۲۱۲.
[30] . محمد، دشتی، فرهنگ سخنان حضرت فاطمه (س)، ج ۹۱، تهران، نشر بین الملل، ۱۳۸۲.
[31] . سخنرانی مقام معظم رهبری در جمع اساتید و دانشجویان استان سمنان، ۱۲/۲/۸۴ به نقل از کتاب زن منتظر، ص ۱۲۲.
[32] . مریم، معین الاسلام، علی غلامی، زن منتظر و منتظرپروری، ص ۱۲۳.
[33] . ابن شهر آشوب، مازندرانی، مناقب آل ابیطالب، ج۳، موسسه انتشارات علامه، ص ۳۱۳.
[34] . علی بن عیسی، اربلی، کشف الغمه فی معرفه الائمه، ج۱، تبریز، مکتبه بنی هاشم، ۱۳۸۱، ص ۳۶۳.
[35] . مریم، معین الاسلام، علی غلامی، زن منتظر و منتظرپروری، ص ۱۴۹.
[36] . فاطمه زهرا، ستار، وظایف زن منتظر، ماهنامه انتظار موعود، شماره ۲۲، ص ۲۵-۲۰.