عنوان :اقتصاد مقاومتی از منظر قرآن و نهج البلاغه
محقق:آزاده گویا
مقدمه :
خدای بزرگ نپذیرفته است جزء آن که همه چیز از طریق اسباب انجام یابد پس برای هر چیزی سببی قرارداده و برای هر سببی جزئی تر قرار داده و برای شناخت آن علمی قرار داده و برای هر علمی راه و زبان گویایی قرار داده است ( حال که هر علمی یک راه و زبان خاصی دارد ) هر که آن راه وسیله را شنخت آن علم را شناخته و اموخته است و هر که آن راه وسیله را نشناخت آن علم را نیاموخته و درک نکرده است و آن راه و زبان گویای علوم ، پیامبر خدا و ما خاندان هستیم.
چکیده :
واژه اقتصاد در لغت به معنای اعتدال و میانه روی است .در نقطه مقابل واژه قوام واژه مکاثره یعنی مکاثر و انباشتن قرار دارد . امام هفتم حضرت کاظم (ع) در ضمن بیان لشکریان عقل و جهل می فرماید که لشکریان عقل ( قوام ) و ضد آن ( مکاثره ) از لشکریان جهل است .با دقت دراین آیات این حقیقت را در می یابیم که اهمیت مال و ثروت از نظر اقتصادی ، همتای اهمیت حج و توجه به خانه خدا از نظر عبادی است و نیز پایندی و مراعات امور مربوط به مال مثل پایندی و مراعات امور حج خانه خداست .
یکی از سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی :
تامین شرایط و فعال سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه های انسانی و عملی کشور به منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر رساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت های اقتصادی با تسهیل و تشویق هم کارهای جمعی و تاکید بر ارتقا در امد و نقش طبقات کم درآمد ها و متوسط ها است .در اسلام مسائل اقتصادی و کسب و کار بسیار حائز اهمیت است تا جایی که در روایتی آمده است :
من لا معاش له لا دین له … کنوز الحقایق باب دال امام صادق (ع)
کسی که کار و معیشت نداشته باشد دین و آخرت ندارد .
و از طرف دیگر در احادیث ما آمده است که :
کسی که دو روزش مساوی باشد زیانکار است و ان کسی که امروزش بهتر از دیروزش نباشد از رحمت الهی به دور است و ان کسی که هیچ گونه رشدی و پیشرفتی در زندگی اش احساس نمی کند به سوی نقصان پیش می رود ، پس مرگ برای او بهتر از حیات و زندگی است .از این حدیث می توان در مسائل اقتصادی نیز بهره گرفت .
تبیین اقتصاد مقاومتی از منظر قرآن مجید و نهج البلاغه
واژه اقتصاد در لغت به معنای اعتدال و میانه روی است.فیروز آبادی می گوید: « القصد، استقامه الطریق… و ضد الافراط کالاقتصاد ، قصد یعنی مستقیم و هموار بودن راه…و ضد افراط». القاموس المحیط،واژه (قصد) …
*اقتصاد: واژه اقتصاد در لغت به معنای اعتدال و میانه روی است.فیروز آبادی می گوید: « القصد، استقامه الطریق… و ضد الافراط کالاقتصاد ، قصد یعنی مستقیم و هموار بودن راه…و ضد افراط». القاموس المحیط،واژه (قصد).
در قرآن : و اقصد فی مشیک…در راه رفتن اعتدال بورز…سوره لقمان، آیه 19
و علی الله قصد السبیل…بر خداست که راه اعتدال را بنمایاند…سوره نحل، آیه 9
فمنهم ظالم لنفسه و منهم مقتصد…پس بعضی از آنها به خویشتن ستم کردند و بعضی از آنها اعتدال ورزید.. سوره فاطر،آیه 32
در روایت : لن یهلک من اقتصد..هرکس میانه روی کرد، هرگز هلاک نشد..امام علی ع ، معجم غرر الحکم، ج 3، ص 2365
*اقتصاد اسلامی : مقصود،سیستم اقتصادی است که در این سیستم، زوشی که اسلام در تنظیم حیات اقتصادی دارد، مجسم می گردد شهید صدر، اقتصاد ما، ج1 ،ص 7
*مقاومت : واژه مقاومت اشاره دارد به جایگاه مال از دیدگاه اسلام؛ در فرهنگ اسلام مال وسیله ای است که معیار ارزشمندی آن بستگی دارد به نوع استفاده ای که از آن می شود.خاصیت و کارایی مال، مقاومت بخشیدن به تلاش ها و حرکت های انسان و پیش بردن او به سوی مقاصد برتر و قدرت دادن به او برای اهداف عالی تر است.این چیزی است که قرآن مجید با صراحت به آن توجه فرموده و مترجمان وحی هم آن را تفسیر و تشریح کرده اند که فرمود: و لا تؤتوا السفهاء اموالکم التی جعل الله لکم قیاما.. اموال خود را که خداوند قوام زندگی شما را به آن مقرر داشته به سفیهان مدهید. سوره نساء ، آیه 5
بنابر این، در صورتی که از مال برای قوام و برپایی جامعه و اصلاح مشکلات وی و ایجاد قدرت و حرکت و رشد، استفاده شود، از مال، استفاده صحیح شده، لیکن اگر استفاده از مال در جهت « ضدقوام و برپایی و قدرت و حرکت و رشد جامعه» باشد،آن گونه استفاده از مال، از نظر اسلام باطل و غلط است.
مقاومت ، مصدر از باب مفاعله است و مصدر دیگر آن قوام است.
در نقطه مقابل واژه قوام، واژه مکاثره یعنی تکاثر و انباشتن قرار دارد.امام هفتم حضرت کاظم ع در ضمن بیان لشکریان عقل و جهل می فرماید ک از لشکریان عقل «قوام» و ضد آن «مکاثره» از لشکریان جهل است.. اصول کافی،ج1،ص38
*در منابع اسلامی، با نگاه توحیدی به جهان که طبق آن، همه چیز ملک خداوند شناخته می شود، مال از مظاهر فضل خدا بر خلق، عامل قیام مردم، عامل بقاء اسلام و مسلمانان،وسیله قدرتمندی،وسیله خیر و برکات، زینت زندگی دنیا و… شمرده شده است که برخی از این آیات چنینند:
جایگاه مال در ایات قرآن:
- مال خیر است:
آیه وصیت: کتب علیکم اذا حضر احدکم الموت إن ترک خیرا الوصیه. برهریک از شما فرض و لازم است که اگر خیری باقی می گذارد(یعنی مالی باقی می گذارد) در هنگام مرگ وصیت کند…بقره،180
وانه لحب الخیر لشدید.انسان شدیدا خیر (مال) را دوست دارد…عادیات،8
- مال زینت زندگی است:
المال و البنون زینه الحیاه الدنیا.مال و فرزندان زینت زندگی دنیا هستند…کهف،46
- مال وسیله قدرت است
_ و قال لهم نبیهم ان الله قد بعث لکم طالوت ملکا قالو أنی یکون له الملک علینا ونحن احق بالملک منه و لم یؤت سعه من المال قال ان الله اصطفاه علیکم و زاده بسطه فی العلم و الجسم والله یؤتی ملکه من یشاء والله واسع علیم. ..بقره،247
وقتی طالوت از طرف خدا به سلطنت بر بنی اسراییل منصوب شد مردم گفتند او چگونه می تواند بر ما حاکم باشد.. و حال آنکه مال گسترده ندارد.
_و قال موسی ربنا انک ءاتیت فرعون و ملأه زینه و اموالا فی الحیاه الدنیا ربنا لیضلوا عن سبیلک ربنا اطمس علی اموالهم و اشدد علی قلوبهم فلا یؤمنوا حتی یرواالعذاب الألیم.یونس،88
موسی گفت پروردگارا تو به فرعون و دار و دسته وی زیبایی دنیا و اموال دادی در نتیجه با این امکانات مردم را ازراه تو منحرف و گمراهخ میسازد خدایا نابود کن اموال آنها را…
_ثم رددنا لکم الکره علیهم و امددناکم باموال و بنین و جعلناکم اکثر نفیرا.اسراء،6
ای بنی اسراییل در نوبیت دوم پیروزی شما بر دشمنانتان شما را به وسیله اموال و فرزندان کمک کردیم و شما را پر جمعیت تر نمودیم..
_فقلت استغفروا ربکم إنه کان غفارا*یرسل السماء علیکم مدرارا* و یمددکم باموال و بنین ویجعل لکم جنات و یجعل لکم انهارا.نوح،10-12
نوح پیامبر به مردم گفت:از پیشگاه پروردگارتان آمرزش بخواهید که او بسیار آمرزنده است.تا به این کار برایتان آسمان را می باراند و شما را بوسیله اموال و فرزندان مدد و یاری می رساند…
_مال عامل قیام و برپایی جامعه است:
به نظر می رسد برترین و عمیق ترین و رساترین تعبیر در رابطه با مال، تعبیر دیگری است که خداوند حکیم فرموده است:
و لا تؤتوا السفهاء اموالکم التی جعل الله لکم قیاما… نساء،5
اخیتار امور مالی خودتان را که خداوند وسیله قیام و برپایی شما قرار داده است به دست سفیهان قرار ندهید.
خطاب آیه فوق جمعی و همگانی است و به همه مسلمانان دستور می دهد که زمام امور مالیخودتان را به دست سفیهان و نابخردان(کسانی که سود و زیان شما را مراعات نمی کنند) ندهید.زیرا مال عامل قیام و برپایی شماست و وقتی به دست سفیهان افتاد آن را نابود می کنند و شما را از پا می افکنند.برتری و عمق این تعبیر آن وقت هویدا می شود که همانند این تعبیر در رابطه با کعبه و مرکز عالم خاک که مورد توجه جهان اسلام است ، آمده است که فرمود:
_جعل الله الکعبه البیت الحرام قیاما للناس…مائده، 97
خدای عز و جل کعبه و بیت الله الحرام را عامل برپا ماندن و استواری شما قرار داده است..
با دقت در این ایات این حقیقت را در می یابیم که اهمیت مال و ثروت از نظر اقتصادی، همتای اهمیت حج و توجه به خانه خدا از نظر عبادی است.و نیز پایبندی و مراعات امور مربوط به مال مثل پایبندی و مراعات امور مربوط به حج خانه خداست.
با ذکر مقدماتی کوتاه در بالا به سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی می رسیم که تببین های قرآنی و روایی را برای آن جستجو خواهیم کرد ان شاالله:
سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی:
با هدف تأمین رشد پویا و بهبود شاخص های مقاومت اقتصادی و دستیابی به اهداف سند چشم انداز بیست ساله،سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی با رویکردی جهادی،انعطاف پذیر،فرصت ساز،مولد،درون زا،پیشرو و برون گرا ابلاغ می گردد:
1-تأمین شرایط و فعال سازی کلیه امکانات و منابع مالی و سرمایه های انسانی و علمی کشور به منظور توسعه کارآفرینی و به حداکثر ساندن مشارکت آحاد جامعه در فعالیت های اقتصادی با تسهیل و تشویق هم کاری های جمعی و تأکید بر ارتقاء درآمد و نقش طبقات کم درآمد و متوسط.
قرآن:
-یا ایهاالذین آمنوا لا تحلوا الشعائر الله و لا الشهر الحرام و لا الهدی و لا القلائد و لا آمین البیت الحرام یبتغون فضلا من ربهم و رضوانا و اذا حللتم فاصطادوا و لا یجرمنکم شنئان قوم أن صدوکم عن المسجد الحرام أن تهتدوا و تعاونوا علی البر و التقوی و لا تعانوا علی الإثم و العدوان و اتقوا الله إن الله شدید العقاب…مائده،2
-واقیموا الصلوه و آتوا الزکاه و اطیعوا الرسول لعلکم ترحمون…نور،56
-أأشفقتم أن تقدموا بین یدی نجواکم صدقات فإذلم تفعلوا و تاب الله علیکم فأقیموا الصلوه و آتوا الزکاه و اطیعوا الله و رسوله و الله خبیر بما تعملون…مجادله،13
-وأقیموا الصلوه و آتوا الزکاه و ما تقدموا لأنفسکم من خیر تجدوه عند الله إن الله بما تعملون بصیر…بقره،110
-إن ربک یعلم أنک تقوم أدنی من ثلثی اللیل و نصفه و ثلثه و طائفه من الذین معک و الله یقدر اللیل و النهار علم أن لن تحصوه فتاب علیکم فاقرؤوا ما تیسر من القرآن علم أن سیکون منکم مرضی و آخرون یضربون فی الأرض یبتغون من فضل الله و آخرون یقاتلون فی سبیل الله فاقرؤوا ما تیسر منه و أقیموا الصلوه و آتوا الزکاه و أقرضوا الله قرضا حسنا و ما تقدموا لأنفسکم من خیر تجدوه عند الله هو خیرا و أعظم أجرا و استغفروا الله إن الله غفور رحیم…مزمل،20
-و جاهدوا فی الله حق جهاده هو اجتباکم و ما جعل علیکم فی الدین من حرج مله ابیکم ابراهیم هو سماکم المسلمین من قبل و فی هذا لیکون الرسول شهیدا علیکم و تکونوا شهداء علی الناس فأقیموا الصلوه و آتوا الزکاه و اعتصموا بالله هو مولاکم فنعم المولی و نعم النصیر…حج،78
-و أنفقوا من ما رزقناکم من قبل أن یاتی احدکم الموت فیقول رب لولا أخرتنی إلی أجل قریب فأصدق و أکن من الصالحین…منافقون،10
-الذین إن مکناهم فی الأرض أقاموا الصلوه و آتوا الزکاه و أمروا بالمعروف و نهوا عن المنکر و لله عاقبه الأمور…حج،11
-واعلموا أنما غنمتم من شیء فأن لله خمسه و للرسول و لذی القربی و الیتامی و المساکین و ابن السبیل إن کنتم آمنتم بالله و ما انزلنا علی عبدنا یوم الفرقان یوم التقی الجمعان و الله علی کل شیء قدیر…انفال،41
-وأنفقوا فی سبیل الله و لا تلقوا بایدیکم الی التهلکه و أحسنوا إن الله یحب المحسنین…بقره،195
-وفی اموالهم حق للسائل و المحروم..ذاریات،19
-والذین فی اموالهم حق معلوم*للسائل و المحروم…معارج 24 و 25
-إنما الصدقات للفقراء و المساکین و العاملین علیها و المؤلفه قلوبهم و فی الرقاب و الغارمین و فی سبیل الله و ابن السبیل فریضه من الله و الله علیم حکیم…توبه،60
-خذ من اموالهم صدقه تطهرهم و تزکیهم بها و صل علیهم إن صلاتک سکن لهم و الله سمیع علیم..توبه، 103
روایت:
-ان من بقاء المسلمین و بقاء الاسلام أن تصیر الموال عند من یعرف فیها الحق و یصنع فیها المعروف و إن من فناء الاسلام و فناء المسلمین أن تصیر الاموال فی أیدی من لا یعرف فیها الحق و لا یصنع فیها المعروف… وسائل الشیعه، ج11،ص 521، فعل المعروف باب اول.
از عوامل بقاء مسلمانان و اسلام این است که اموال دئر دست کسانی باشد که حق را می شناسند و با اموال کارهای بایسته انجام می دهند و از عوامل فنا و نابودی اسلام و مسلمانان این است که اموال در دست کسانی قرار گیرد که حق را در اموال نمی شناسند و به کمک آن، اعمال بایسته انجام نمی دهند.
-من لا معاش له لا دین له…کنوز الحقایق باب دال امام صادق
کسی که کار و معیشت نداشته باشد دین و آخرت ندارد.
-للمؤمون ثلاث ساعات فساعه یناجی فیها ربه و ساعه یرم {فیها معایشه} معاشه و ساعه یخلی فیها بین نفسه و بین لذتها فیما یحل و یجمل…نهج البلاغه، حکت 390، امام علی ع
زندگی مومن سه قسم است؛ در یک قسمت به عبادت و مناجات با خدا می پردازد، در قسمت دیگر به تأمین امور معاش خود می رسد، و در قسمت دیگر، از لذت های زیبا و حلال استفاده می کند.
-نعم العون الدنیا علی الآخره نعم العون علی الآخره الدنیا…کافی،ج5،ص71،باب استعانت به دنیا و آخرت، امام صادق ع
خوب کمکی است دنیا برای آخرت
-سلوا الله الغنی فی الدنیا و العافیه و فی الآخره المغفره و الجنه…همان ،حدیث 4
از خدا بخواهید بی نیازی و سلامت را در دنیا و آمرزش و بهشت را در آخرت.
-ملعون من القی کله علی الناس…همان، حدیث 7
لعنت شده آن کسی که امورزندگی خود را بار دوش مردم کند.
-امام سجاد در دعای بیست و ششم صحیفه سجادیه نیز می فرماید: و همسایگان را موفق بدار که به یکدیگر مواساه و ماعدت کنند و بر همدیگر بخشش داشته باشند و واجب مالی را قبل از آن که یکی تقاضا کند به او عطا کنند.
جهت تشویق به تحصیل مال:
-لا خیر فی من لا یحب جمع المال من حلال یکف به وجهه و یقضی به دینه و یصل به رحمه…کافی،ج5،ص72 و وسائل الشیعه ،ج12،ص19، امام صادق ع
خیری نیست در کسی که دوست نمی دارد که از حلال مالی جمع کند تا نیاز خود را رفع و دین خود را بپردازد و صله رحم به جا آورد.
2-پیشتازی اقتصاد دانش بنیان،پیاده سازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم توالید و صادرات محصولات و خدمات دانش بنیان و دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانش بنیان در منطقه.
قرآن:
-ولن ترضی عنک الیهود و لا نصاری حتی تتبع ملتهم قل إن هدی الله هو الهدی و لئن اتبعت أهوائهم بعد الذی جائک من العلم من الله من ولی و لا نصیر…بقره،120
-و قال لهم نبیهم إن الله قد بعث لکم طالوت ملکا قالوا أنی یکون له الملک علینا و نحن احق بالملک منه و لم یؤت سعه من المال قال إن الله اصطفاه علیکم و زاده بسطه فی العلم و الجسم والله یؤتی ملکه من یشاء والله واسع علیم…بقره،247
-فمن حاجک فیه من بعد ما جائک من العلم فقل تعالوا ندع أبنائنا و أبنائکم و نسائنا و نسائکم و أنفسنا و أنفسکم ثم نبتهل فنجعل لعنت الله علی الکافرین…آل عمران 61
-إن الدین عند الله الإسلام و ما اختلف الذین أوتواالکتاب الا من بعد ما جاءهم العلم بغیا بینهم و من یکفر بأیات الله فإن الله سریع الحساب…آل عمران 19
-إقرأ باسم ربک الذی خلق*خلق الإنسان من علق*إقرأ و ربک الأکرم*الذی علم بالقلم*علم الإنسان ما لم یعلم…علق،آیات 1تا5
-ن و القلم ما یسطرون…قلم،1
-و قال الذین أوتوا العلم ویلکم ثواب الله خیر لمن آمن و عمل صالحا و لا یلقاها إلا الصابرون…قصص،80
-و من الناس و الدواب و الأنعام مختلف الوانه کذلک إنما یخشی الله من عباده العلماؤوا إن الله عزیز غفور…فاطر،28
-أمن هو قانت آناء اللیل ساجدا و قائما یحذر الآخره و یرجوا رحمه ربه قل هل یستوی الذین یعلمون و الذین لا یعلمون إنما یتذکر أولو الألباب…زمر،9
-ثم یوم القیامه یخزیهم و یقول أین شرکاءی الذین کنتم تشاقون فیهم قال الذین أوتوا العلم إن الخزی الیوم و السوء علی الکافرین…نحل،27
-یا أبت إنی قد جاءنی من العلم ما لم یأتک فاتبعنی أهدک صراطا سویا…مریم،43
روایت:
-لا فقر اشد من الجهل…بحار،ج2،ص22،پیامبر اکرم ص
هیچ فقر و ناداری مانند جهل نیست.
-لا مصیبه اعظم من الجهل…همان،ص94، امام علی ع
هیچ مصیتی بزرگتر از جهل نیست.
-لا عدو اضر من الجهل…همان،ص95، امام علی ع
-فضل العلم احب الی الله من فضل العباده…بحار،ج1،ص176،پیامبر اکرم ص
فضیلت علم نزد خداوند محبوبتر از فضیلت عبادت است.
-یا کمیل ما من حرکه الا و انت محتاج فیها الی معرفه…تحف العقول،ص171،امام علی ع
ای کمیل هیچ حرکتی نیست مگر آن که در آن ، نیازمند یک نوع و شناخت و آگاهی هستی.
-اذا عملت فاعمل بعلم و ایاک و ان تعمل عملا بغیر تدبیر و علم فإنه جل جلاله یقول و لا تکونوا کالتی نقضت غزلها…بحار،ج77،ص112،پیامبر اکرم ص
هرگاه عملی انجام می دهی از روی علم و عقل عمل کن و بپرهیز از عمل کردن بدون دقت و آگاهی، زیرا خداوند می فرماید مانند آن زنی نباشید که رشته های خود را پنبه کرد.
-من عمل علی غیر علم کان ما یفسد اکثر مما یصلح…الحیاه،ج1،ضمن فصل23،پیامبر اکرم ص
هرکس بدون علم و آگاهی عمل کند،بیشتر از آنچه اصلاح کند،افساد می کند.
-اکثر الناس قیمه اکثرهم علما….بحار،ج77،ص114،پیامبر اکرم ص
ارزشمندترین مردم در جامعه عالم ترین آنانند.
-تعلموا العلم فإن تعلمه حسنه و مدارسته تسبیح و البحث عنه جهاد و تعلیمه لمن لا یعلمه صدقه و هو انیس فی الوحشه و صاحب فی الوحده و سلاح علی الأعداء و زین الأخلاء یرفع الله به اقواما یجعلهم فی الخیر أئمه یقتدی بهم ترمق أعمالهم و تقتبس آثارهم ترغب الملائکه فی خلتهم یمسحونهم به أجنحتهم فی صلاتهم لأن العلم حیاه القلوب و نور الأبصار من العمی و قوه الأبدان من الضعف و ینزل الله حامله منازل الأبرار و یمنحه مجالسه الأخیار فی الدنیا و الآخره بالعلم یطاع الله و یعبد و بالعلم یعرف الله و یوحد و بالعلم توصل الأرحام و به یعرف الحلال و الحرام و العلم إمام{أمام} العقل و العقل تابعه یلهمه الله السعداء و یحرمه الأشقیاء…بحار،ج1،ص166،امام علی ع
علم و انش را فرا بگیرید زیرا فراگیری آن حسنه و گفت و شنود آن تسبیح،بحث ازآن جهاد و آموختن آن به کسی که نمی داند صدقه است.علم،عاملانس انسان در وحشت همراه در تنهایی،سلاح علیه دشمنان و زینت برای دوستان است.خداوند بوسیله علم گروههای را بلند می گرداند و آنان را پیشوایان خیر و خوبی قرار می دهد که به آنها اقتداء گردد.اعمال آنان مورد نظر و توجه دیگران قرار می گیرد و از روش آنها اقتباس و نورگیری می شود.فرشتگان به دوستی آنان علاقه مندند و بال های خودرا در حال نمازشان به آنان می مالند.زیرا علم حیات دلها و نور چشم ها از کوری و قوت بخش بدن ها از ضعف است.خداوند حاملان علم را در جایگاه ابرار مکان می دهد و همنشینی با گزیدگان را در دنیا و آخرت نصیب آنان می سازد.به وسیله علم خداوند اطاعت و عبادت می شود، به وسیله علم خداوند شناخته میشود و یکتا گرایی می شود،با علم صله ارحام می شود، به وسیله علم حلال و حرام شناخته می شود.علم ، امام و رهبر عقل و عقل تابع آن است.خداوند علم را به سعادتمندان الهام می فرماید و شقاوتمندان را ازآن محروم می سازد.
3-محور قرار دادن رشد بهره وری در اقتصاد با تقویت عوامل تولید، توانمند سازی نیروی کار،تقویت رقابت پذیری اقتصاد، ایجاد بستر رقابت بین مناطق و استان ها و به کارگیری ظرفیت و قابلیت های متنوع در جغرافیای مزیت های مناطق کشور.
قرآن:
-والذین إذا أنفقوا لم یسرفوا و لم یقتروا و کان بین ذلک قواما…فرقان 67
-مثل الذین ینفقون اموالهم فی سبیل الله کمثل حبه انبتت سبع سنابل فی کل سنبله مأئه حبه والله یضاعف لمن یشاء و الله واسع علیم…بقره،261
-و لا تؤتوا السفهاء اموالکم التی جعل الله لکم قیاما و ارزقوهم فیها و اکسوهم و قولوا لهم قولا معروفا…نساء،5
-یا ایها النبی حرض المؤمنین علی القتال إن یکن منکم عشرون صابرون یغلبوا مأئتین و إن یکن منکم مأئه یغلبوا ألفا من الذین کفروا بأنهم قوم لا یفقهون*الآن خفف الله عنکم و علم أن فیکم ضعفا فإن یکن منکم مأئه صابره یغلبوا مأئتین و إن یکن منکم ألف یغلبوا ألفین بإذن الله و الله مع الصابرین…انفال،65 و 66
-و سخر لکم الشمس و القمر دائبین و سخر لکم اللیل و النهار*و ءاتاکم من کل ما سألتموه و إن تعدوا نعمت الله لا تحصوها إن الإنسان لظلوم کفار…ابراهیم،33و 34
-من کان یرید العاجله عجلنا له فیها ما نشاء لمن نرید ثم جعلنا له جهنم یصلاها مذموما مدحورا* و من اراد الآخره و سعی لها سعیها و هو مؤمن فأولئک کان سعیهم مشکورا*کلا نمد هؤلاء من عطاء ربک و ما کان عطاءربک محظورا…اسراء،18 تا 20
-ألا تزر وازره وزر أخری*و أن لیس للإنسان إلا ما سعی*و أن سعیه سوف یری* ثم یجزاه الجزاء الأوفی*و أن إلی ربک المنتهی…نجم،38 تا 42
-ولکل درجات ما عملوا…احقاف،19
-کل إمرئ بما کسب رهین…طور،21
-کل نفس بما کسبت رهینه…مدثر،40
-الله الذی خلق السماوات و الارض و انزل من السماء ماءا فاخرج به من الثمرات رزقا لکم و سخر لکم الفلک لتجری فی البحر بآمره و سخر لکم اللیل و النهار*و سخر لکم الشمس و القمر دائبین و سخر لکم اللیل و النهار*و آتاکم من کل ما سألتموه و إن تعدوا نعمت الله لا تحصوها إن الإنسان لظلوم کفار…ابراهیم،32 تا 34
-کسی که دو روزش مساوی باشد زیانکار است و آن کسی که امروزش بهتر از دیروزش نباشد از رحمت الهی به دور است و آن کسی که هیچ گونه رشد و پیشرفتی در زندگی اش احساس نمی کند به سوی نقصان پیش می رود.پس مرگ برای او بهتر از حیات و زندگی است…وسائل الشیعه،ج11،ص 376،امام صادق ع
-ابی الله أن یجری الأشیاء إلا بأسباب فجعل لکل شیء سببا و جعل لکل سبب شرحا و جعل لکل شرح علما و جعل لکل علم بابا ناطقا عرفه من عرفه و جهله من جهله ذاک رسول الله و نحن…اصول کافی،ج1،ص205،باب معرفه الإمام،حدیث 7،امام صادق ع
خدای بزرگ نپذیرفته است جز آن که همه چیز از طریق اسباب انجام یابد پس برای هرچیزی سببی قرار داده و برای هر سببی اسباب جزئی تر قرار داده و برای شناخت آن علمی قرار داده و برای هر علمی راه و زبان گویایی قرار داده است{حال که هر علمی یک راه و زبان خاصی دارد} هر که آن راه و وسیله را شناخت آن علم را شناخته و آموخته است و هر که آن راه و وسیله را نشناخت آن علم را نیاموخته و درک نکرده است و آن راه و زبان گویای علوم،پیامبر خدا و ما خاندان هستیم.
4-استفاده ازظرفیت های اجرای هدفمندسازی یارانه ها در جهت افزایش تولید،اشتغال و بهره وری،کاهش شدت انرژی و ارتقاء شاخص های عدالت اجتماعی.
قرآن:
-و لقد اهلکنا القرون من قبلکم لما ظلموا…یونس،13
-فتلک بیوتهم خاویه بما ظلموا…نمل،52
-الذین آمنوا و لم یلبسوا ایمانهم بظلم اولئک لهم الأمن و هم مهتدون…انعام،82
-ما افاء الله علی رسوله من اهل القری فلله و للرسول و لذی القربی و الیتامی و المساکین و ابن السبیل کی لا یکون دوله بین الأغنیاء منکم و ما آتاکم الرسول فخذوه و ما نهاکم عنه فانتهوا و اتقوا الله إن الله شدید العقاب…حشر،7
-وآیه لهم الارض المیته أحییناها و أخرجنا منها حبا فمنه یأکلون و جعلنا فیها جنات من نخیل و أعناب و فجرنا فیها من العیون لیأکلوا من ثمره و ما عملته أیدیهم أفلا یشکرون…یس،33تا35
-و هو الذی جعل لکم اللیل لباسا و النوم سباتا و جعل النهار نشوزا…فرقان،47
-هو الذی جعل لکم الرض ذلولا فامشوا فی مناکبها و کلوا من رزقه و الیه النشور…ملک،15
-و جعلنا النهار معاشا…نبأ،11
-و من رحمته جعل لکم اللیل و النهار لتسکنوا فیه و لبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون…قصص73
-و الله جعل لکم من بیوتکم سکنا و جعل لکم من جلود الأنعام بیوتا تستخفونها یوم ظعنکم و یوم إقامتکم و من أصوافها و دوبارها و دشعارها أثاث و متاعا إلی حین…نحل،81
- و الله جعل لکم مما خلق ظلالا و جعل لکم من الجبال أکنانا و جعل لکم سرابیل تقیکم الحر و سرابیل تقیکم بأسکم کذلک یتم نعمته علیکم لعلکم تسلمون…نحل،82 و 83
-فإذا قضیت الصلوه فانتشروا فی الارض و ابتغوا من فضل الله و اذکروا الله کثیرا لعلکم تفلحون…جمعه،10
-إن هذا کان لکم جزاءا و کان سعیکم مشکورا…انسان،22
-و ما من دابه فی الارض إلا علی الله رزقها…هود،6 و مانند این: فرقان،2 و شوری،19و ذاریات،38
-یا ایها الناس اعبدوا ربکم الذی خلقکم و الذین من قبلکم لعلکم تتقون الذی جعل لکم الارض فراشا و السماء بناءا و انزل من السماء ماءا فأخرج به من الثمرات رزقا لکم…بقره،21 و 22
-و آیه لهم الارض المیته أحییناها و أخرجنا منها حبا فمنه یأکلون* و جعلنا فیها جنات من نخیل و أعناب و فجرنا فیها من العیون…یس،33 و 34
-فلینظر الإنسان ذلی طعامه*أنا صببنا الماء صبا*ثم شققنا الارض شقا* فأنبتنا فیها حبا* و عنبا و قضبا*و زیتونا و نخلا* و حدائق غلبا8 و فاکهه و أبا*متاعا لکم و لأنعامکم…عبس،24 تا32
-هو الذی انزل من السماء ماءا لکم منه شراب و منه شجر فیه تسیمون*ینبت لکم به الزرع و الزیتون و النخیل و الأعناب و من کل الثمرات إن فی ذلک لآیه لقوم یتفکرون…نحل،10 و 11
خداوند سبحان غذای مورد نیاز تهیدستان را در اموال ثروتمندان معین کرده است پس هیچ فقیری گرسنه نمی ماند مگر بواسطه آنکه ثروتمندی از حق او بهره مند شده و خداوند آنها را به خاطر این عمل مؤاخذه خواهد کرد.
-…والبته مردم فقیر نشدند و محتاج و گرسنه و برهنه و تهیدست نماندند مگر به گناه ثروتمندان…وسائل الشیعه،ج6،صص44ص135، امام صادق ع
-اما و الذی فلق الحبه و برأ النسمه لو لا حضور الحاضر و قیام الحجه بوجود الناصر و ما أخذ الله علی العلماء ألا یقاروا علی کظه ظالم و لا سغب مظلوم لالقیت حبلها علی غاربها و لسقیت آخرها بکأس أولها و لالقیتم دنیاکم هذه أزهد عندی من عفطه عنز…نهج البلاغه،خطبه سوم (شقشقیه)،فرازششم
سوگند به خدایی که دانه را شکافت و جان را آفرید،اگر حضور فراوان بیعت کندگان نبود،و یاران حجت را بر من تمام نمی کردند و اگر خداوند از علما عهد و پیمان نگرفته بود که برابر شکم بارگی ستمگران و گرسنگی مظلومان سکوت نکنند مهار شتر خلافت را بر کوهان آن انداخته رهایش می ساختم و آخر خلافت را به کاسه اول آن سیراب می کردم آنگاه می دیدید که دنیای شما نزد من از آب بینی بزغاله ای بی ارزش تر است.
خدا را خدا را در خصوص طبقات پایین و محروم جامعه که هیچ چاره ای ندارند و عبارتند از زمین گیران،نیازمندان، گرفتاران، دردمندان.همانا در این طبقه محروم گروهی خویشتن داری کرده و گروهی به گدایی دست نیاز برمی دارند،پس برای خدا پاسدار حقی باش که خداوند برای این طیقه معین فرموده استک بخشی از بیت المال و بخشی از غله های زمین های غنیمتی اسلام را در هر شهری به طبقات پایین اختصاص ده، زیرا برای دورترین مسلمانان همانند نزدیک ترین آنان سهمی مساوی وجود دارد و تو مسئول رعایت آن می باشی.مبادا مستی حکومت تور از رسیدگی به آنان باز دارد که هرگز انجام کارهای فراوان و مهم عذری برای ترک مسئولیت های کوچک تر نخواهد بود.همواره در فکر مشکلات آنان باش و از آنان روی برمگردان به ویژه امور کسانی را از آنان بیشتر رسیدگی کن که از کوچکی به چشم نمی آیند و دیگران آنان را کوچک می شمارند و کمتر به تو دسترسی دارند.برای این گروه از افراد مورد اطمینان خود که خدا ترس و فروتند فردی را انتخاب کن تا پیرامونشان تحقیق و مسائل آنان را به تو گزارش کنند.سپس در رفع مشکلاتشان به گونه ای عمل کن که در پیشگاه خدا عذری داشته باشی زیرا این گروه در میان رعیت بیشتر از دیگران به عدالت نیازمندند و حق آنان را به گونه ای بپرداز که در نزد خدا معذور باشی.از یتیمان خردسال و پیران سالخورده که راه چاره ای ندارند و دست نیاز برنمی دارند پیوسته دلجویی کن که مسئولیتی سنگین بردوش زمامداران است اگر چه حق تمامش سنگین است اما خدا آن را بر مردمی آسان می کند که آخرت می طلبند نفس را به شکیبایی وا می دارند و به وعده های پروردگا اطمینان دارند.پس بخشی از وقت خود را به کسانی اختصاص ده که به تو نیاز دارند تا شخصا به امور آنان رسیدگی کنی و در مجلس عمومی با آنان بنشین و در برابر خدایی که تو را آفریده فروتن باش و سربازان و یاران و نگهبانان خود را از سر راهشان دور کن تا سخنگوی آنان بدون اضطراب در سخن گفتن با تو گفتگو کند.زیرا من از رسول خدا ص بارها شنیدم که می فرمودک ملتی که حق ناتوانان را از زور مندان بی اضطراب و بهانه ای باز نستانندرستگار نخواهند شد.پس درشتی و سخنان ناهموار آنان را بر خود هموار کن و تنگ خویی و خودبزرگ بینی را از خود دور ساز تا خدا درهای رحمت خود را به روی تو بگشاید و تو را پاداش اطاعت ببخشاید آنچه به مردم می بخشی بر تو گوارا باشد و اگر چیزی را از کسی باز می داری با مهربانی و پوزش خواهی همراه باشد.
-لکل رزق سبب فأجملوا فی الطلب…غرر الحکم،ج2،ص 1118،امام علی ع
برای هرگونه رزقی راهی است پس به شکل نیکو آن را طلب کنید.
-أطلبوا الرزق فإنه مضمون لطالبه…بحار،ج77فص 423، امام علی ع
روزی را طلب کنید زیرا روزی برای طلب کننده تضمین شده است.
-من أکل من کد یده مر علی الصراط کالبرق الخاطف…همان،ج103،ش39،پیامبر اکرم ص
کسی که از حاصل زحمت بازویش روزی می خورد مانند برقی که چشم را بزند از صراط می گذرد.
-من أکل من کد یده نظر الله الیه بالرحمه ثم لا یعذبه أبدا…همان،ش 40
کسی که با زحمت بازویش روزی می خورد خدا با نظر خاصی از رحمت به او می نگرد سچس هرگز او را عذاب نمی کند.
-من أکل من کد یده حلالا فتح له ابواب الجنه یدخل من ایها شاء…همان،ش41
هرکس از زحمت بازویش به گونه حلال روزی می خورد دربهای بهشت برای او گشوده می شود تا از هرکدام که بخواهد وارد شود.
-من أکل من کد یده کان یوم القیامه فی عداد الأنبیاء و یأخذ ثواب الأنبیاء..همان،ش42
کسی که از دسترنج خود روزی می خورد روز قیامت در شمار پیغمبران آمده و ثواب آنان را دریافت می کند.
کار و تولید:
-کلوا من کد أیدیکم…بحار،ج66،ص314، پیامبر اکرم ص
از حاصل دسترنج خود بخورید
-ینبغی للمسلم أن یلتمس الرزق حتی یصیبه حر الشمس…آثار الصادقین،ج7،ص103،نقل از مستدرک وسائل الشیعه،امام علی ع
بر مسلمان سزاوار است که روزی را بجوید تا حدی که حرارت خورشید را بچشد.
-إن امیر المومنین…أعتق الف مملوک من کد یده…فروع کافی،ج5،ص74،کتاب المعیشه،باب 5،حدیث 4، امام صادق ع
امام صادق فرمود: همانا امیر مومنان ع با بیل کار می کرد و از زمیسن برداشت می نمود و او هزار برده از حاصل زحمت خودش خرید و ازاد کرد.
-امام صادق برای تجارت سرمایه گذاری می کرد…همان،ص 78
-إن الله عز و جل حین أهبط آدم ع من الجنه أمره أن یحرث بیده فیأکل من کدها بعد نعیم الجنه…نهج البلاغه دشتی،ص532 ضمن نامه 31، الحیاه،ج3،ص249،امام باقر به نقل از رسول خدا ص
البته خدای عز و جل وقتی که آدم را از بهشت فرو فرستاد به او امر نمود که بعد از نعمت های بهشت با دست خودش بکارد و از حاصل دسترنج خود بخورد.
-و الحرفه مع العفه خیر من الغنی مع الفجور…همان، و بحار،ج103،ص16، امام علی ع
-امام صادق ع به مفضل فرمود: ای مفضل بدان که اولین گام زندگی و زنده بودن انسان به نان و آب است.بنگر خدا این دو را چگونه تدبیر کرده است زیرا نیاز انسان به آب شدیدتر است از نیازش به نان چون صبرش بر گرسنگی بیشتر است از صبر بر تشنگی.آنچه از اب نیاز دارد بیش از نیاز به نان است.زیرا برای اشامیدن و طهارت و شستشوی بدن و لباس و حیوانات و زراعتش و..لازم دارد.پس خدا اب را چنان در اختیار قرار داده که نیاز به خردین نباشد تا هزینه تهیه آن از انسان ساقط شود. ولی نان را چنان کرده که بدون تلاش و حرکت به دست نمی آید تا انسان بدان اشتغال ورزد و این اشتغال اورا تفریحات ناسالم و سرگرمی های پوچ و غلط باز دارد…بحار،ج3،ص87،الحیاه،ج3،ص249
5-سهم بری عادلانه عوامل در زنجیره تولید تا مصرف متناسب با نقش آنها در ایجاد ارزش، بویژه با افزایش سهم سرمایه انسانی از طریق ارتقاء آموزش،مهارت، خلاقیت،کارآفرینی و تجربه.
منابع و مأخذ :
ابراهیم،33و 34
اسراء،18 تا 20
اسراء،6
اصول کافی،ج1،ص38
انعام،82
انفال،41
آل عمران
آل عمران 19
آیات 1تا5
بحار،ج1،ص166،امام علی ع
بحار،ج1،ص176،پیامبر اکرم ص
بحار،ج2،ص22،پیامبر اکرم
بحار،ج66،ص314، پیامبر اکرم ص
بحار،ج77،ص114،پیامبر اکرم ص
بقره،110
بقره،120
بقره،180
بقره،195
بقره،21 و 22
بقره،247
بقره،247
بقره،261
توبه، 103
توبه،60
ج103،ش39،پیامبر اکرم ص
حج،11
حج،78
حدیث 7،امام صادق ع
ذاریات،19
زمر،
سوره فاطر،آیه 32
سوره لقمان، آیه 19
سوره نحل، آیه 9
سوره نساء ، آیه 5
شهید صدر، اقتصاد ما، ج1 ،ص 7
ص
عادیات،8
عبس،24 تا32
غرر الحکم، ج 3، ص 2365
غرر الحکم،ج2،ص 1118،امام علی ع
فاطر،28
فرقان 67
قصص،80
قصص73
قلم،
کهف،46
مائده، 97
مائده،2
مجادله،13
مریم،43
مزمل،20
معارج 24 و 25
ملک،
منافقون،
نجم،38 تا 42
نحل،
نحل،10 و 11
نحل،81
نحل،82 و 83
نساء،5
نمل،52
نوح،10-
نور،56
نهج البلاغه، حکت 390، امام علی ع
وسائل الشیعه،ج11،ص 376،امام صادق ع
یس،33 و 34
یونس،13
یونس،88
فرم در حال بارگذاری ...
آخرین نظرات