اهمیّت اقامه نماز جماعت و نماز اول وقت با نگاهی به نماز ظهر روز عاشورا
عاطفه سلطانعلی
چکیده
هر انسانی با اندیشیدن در اصل آفرینش خویش و نیاز داشتن رابطه به راز و نیاز با خدا میپردازد. اصل نماز در مکّه و در ابتدا بعثت بر پیامبر(ص) نازل گردید ولی کیفیت آن در شب معراج بر پیامبر(ص) نازل شده و دربارهی اهمیّت نماز همین قدر کافی است که حسین بن علی(ع) در روز عاشورا به خاطر این فریضه جنگ را به تأخیر انداخته و نماز را به جا آوردند و در قرآن کریم آیهی 56 سورهی ذاریات آمده است که«ما خلقت الجن و الانس الّا لیعبدون» همانا جن و انس را نیافریدیم مگر برای اینکه ما را پرستش کنند، نمازی که اوّل وقت و با جماعت خوانده میشود باعث شناخت دوستان و دشمنان و شکوه و عظمت اسلام را نشان میدهد که در این تحقیق پژوهشگر سعی دارد با روش مطالعات کتابخانهای و فیشبرداری در قالب مباحثی چون حکمت نماز جماعت و نماز اوّل وقت و نماز امام حسین(ع) در روز عاشورا و … را مورد بررسی قرار دهد
کلیدواژه:نماز، نماز اوّل وقت، نماز جماعت، نماز امام حسین(ع)، نماز ظهر عاشورا.
مقدمه
نمازهای یومیّه همچون چشمهسارهایی هستند که انسان خود را در آن شستشو میدهد و چندین بار خود را از آلودگیهای ناشی از زندگی دنیا فارغ میگرداند. اهمیّت این فریضه به قدری است که امام حسین(ع) در شب عاشورا تا فردای آن روز همراه اصحابش به نماز و نیایش با خدا پرداخت، بنابراین عبادت به انسانها ارزش میدهد و برترین عبادات نماز است و فلسفهی نماز بازدارندگی انسان از گناه است، نماز انسان را سبکبال میسازد و انسان میتواند سختیها و مصائب دنیایی را راحتتر بگذارند.
اهمیّت این فرضیه به قدری است که میتوان گفت از جمله تکالیفی است که هیچگاه ساقط نمیشود و خداوند در آیهی 101 سورهی نساء به پیامبر(ص) دستور میدهد که ای پیامبر(ص) هنگامی که در میان آنها باشی در میدان جنگ نماز را برای آنان برپا کن و در دستورات اسلام آمده است که اگر کسی در به جا آوردن نماز در حالت ایستاده ناتوان است میتواند تکیه دهد یا بنشیند و یا بخوابد خلاصه به هر صورتی که برای او امکان دارد باید نماز را به جا آورد به همین جهت محقق در این تحقیق به پیامدهای نماز اوّل و نماز جماعت و ارتباط قیام امام حسین(ع) در روز عاشورا با نماز و تأثیر نماز جماعت و نماز اوّل وقت در امر به معروف و نهی از منکر و … میپردازد.
نماز از نظر لغوی به معنای
1- سر فرود آوری برای تعظیم و سجده
2- بندگی کردن
3- پرستش کردن
4- اطاعت کردن
5- عبادت کردن که در اینجا همین معنا مورد نظر میباشد.[1]
صلاه: نماز خواندن[2]
نماز از نظر اصطلاح:
حقیقت نماز توجّه بنده به خداوندگار خویش و تجدید عهد بندگی و اظهار تسلیم و سرسپردگی در برابر قادر متعال است. نماز پس از اصول دین از اهم واجبات و اولین رکن از ارکان پنجگانه شریعت(که چهار دیگر آن: زکات و روزه و حج و جهاد است)، عمود دین است، و قرآن آن را بازدارنده بندگان از کار زشت و ناپسند کفاره گناهان و وسیله دستیابی به حوائج و رهایی و نجات از گرفتاریها و شدائد توصیف نموده است.
اصل نماز(در شریعت اسلام)در مکّه و در ابتداء بعثت بر پیامبر(ص) نازل گردید، و اما کیفیت و شمار آنها و شمار رکعات، چنان که معهود و متعارف است در شب معراج نازل گردیده است.[3]
نماز اوّل وقت[4]: عبادت مخصوص مسلمانان که به طور وجوب پنج بار در شبانه روز(صبح، ظهر، عصر، مغرب و عشا) ادا کنند.
نماز جماعت[5]: نمازی که دسته جمعی خوانند و در آن به امام اقتدا کنند بدین گونه که یک نفر مسلمان(و به عقیده شیعه به شرط عدالت) به نماز ایستد و دیگران به وی اقتدا کنند.
نماز خوف[6]: نمازهای واجب یومیّه که هنگام مواجهه مسلمانان با لشکر کفر به کیفیت خاصی ادا میشود.
حکمت نماز اوّل وقت
فویل للمصلّین(4) الّذین هم عن صلاتهم ساعون(5)
پس وای بر نمازگزارانی که در نماز خود سهلانگاری میکنند.[7]
نماز را در وقت معیّن آن بخوان و به خاطر اینکه، بیکاری، پیش از وقت آن را به جا نیاور و به بهانهی کار داشتن آن را به تأخیر نینداز.
از آن جایی که نمازهای یومیّه بلکه تمام فرایض الهی، اوقات معیّن و مشخصی دارند، نمازگزار با رعایت اوقات نماز رفته رفته با انضباط و وقت شناس میشود و در واقع، نماز«تمرین وقتشناسی» است، چه اینکه واجبات دلخواهی نیست که هر وقت و بیوقت انجام شود، بلکه باید سروقت مقدار صورت گیرد نه زودتر، نه دیرتر. انسان نمازگزار باید نمازش را به اوقات معیّن بخواند تا اگر هم نواقصی دارد خداوند با نماز نیکانش قبول نماید.[8]
شهید ثانی(رحمه الله) میفرماید: هنگامی که هنگامۀ نماز فرا میرسد بدان این دیدار گاهی است که خداوند فرازمند برای تو قرار داده است تا به نزدش برخیزی و برای خواهش از او و رستگار شدن با فرمانبرداری از او آمادگی پیدا کنی.[9]
حکمت نماز جماعت
یکی از یاران امام صادق(ع) از او سؤال کرد علّت حکمت نماز جماعت چیست؟
امام صادق(ع) فرمود:
«انّما جعلت الجماعه و الاجتماع الی الصّلاه لکی یعرف من یصلّی ممّن لا یصلّ».[10]
همانا نماز جماعت مقرر شد تا اینکه:
1- نمازگزار از بینماز تشخیص داده شود.
2- افرادی که به نمازشان اهمیّت میدهند با افرادی که اهمیّت نمیدهند مشخص شود.
3- تمییز دادن پاکان از ناپاکان
4- اخیار از اشرار شناخته شوند خلاصه مرکز تجمع مؤمنین مسجد است و مسجد محل شناخت و معیار خوبان از بدان است.
از امام رضا(ع) سؤال کردند: «چرا نماز جماعت از طرف خداوند تشریع شده است؟» امام(ع) فرمودند: «به خاطر چند مطلب مهم:
1- برای اینکه عبادت خداوند در محل دید مردم قرار گیرد زیرا که موجب اتمام حجّت مردم شرق و غرب خواهد شد.
2- برای اینکه منافقین و کسانی که نماز را سبک میشمارند تحت تأثیر عظمت و شکوه نماز قرار گیرند.
3- برای اینکه مسلمانها در حضور مردم گواهی دهند که ما مسلمان هستیم و در مقابل خدای قادر و متعال همگی منظم و در صفوف پیوسته سفید و سیاه، غنی و فقیر او را عبادت میکنیم.
4- نماز جماعت درس تعاون و همکاری و کارهای نیک دیگر را در هم در بر دارد.»[11]
تشریع نماز خوف
تشریع نماز خوف،پس از هجرت و در غزوۀ«ذاتالرّقاع» بوده است. گفتهاند که در «ذاتالرّقاع» دشمنان میخواستند به هنگام نماز ظهر به لشکر اسلام حمله کنند و چون نتوانستند برای اجرای حمله آماده شوند، به وقت از دست رفته افسوس میخوردند.
یکی از سران سپاه کفر گفت: جای افسوس نیست. مسلمانان نماز دیگری دارند به نام عصر که آن را بزرگتر میشمرند، به هنگام آن بر آنان حمله میبریم.
پیغمبر اکرم(ص) به الهام غیبی از نقشۀ آنان باخبر شدند و نماز عصر را به صورت«نماز خوف» به جا میآوردند.
به این ترتیب که در طول نماز با تعویض نوبت، عدّهای به عبادت اشتغال داشتند و گروهی دیگر به حراست و دشمن نتوانست از اصل غافلگیری استفاده کند.
گویند: خالد بن ولید، به خاطر همین پیشبینی و پیش آگاهی اعجازآمیز پیغمبر اکرم (ص) از قصد حمله آنان، مسلمان شد.
حسین بن علی(ع) نیز در روز عاشورا مطابق دستور شرع، نماز خوف خواند و به تکلیف شرعی خویش عمل کرد.[12]
امام حسین(ع) عابدترین بندگان
ابن عبدالبر و ابن اثیر از مصعب زبیری روایت کردهاند که میگفت:
«حسین(ع) بافضیلت و متمسّک به دین بود و نماز و روزه و حجّ او بسیار بود.»
عبدالله بن زبیر در وصف عبادت او گفت: «حسین در شب، بیدار و در روز، روزهدار بود.»
عقّاد میگوید: «علاوه بر نمازهای پنجگانه، نمازهای دیگر نیز به جا میآورد و علاوه بر روزه ماه رمضان، در ماههای دیگر هم روزهایی را روزه میگرفت، و در هیچ سال حجّ خانه خدا از او فوت نشد مگر آن که ناچار به ترک شده باشد.»
در شبانه روز هزار رکعت نماز به جا میآورد، و بیست و پنج مرتبه پیاده حج گذارد و به این دلیل کمال عبادت و خضوع او به درگاه خداست. روزی از روزها، رکن کعبه را گرفته بود و بدین گونه دعا و اظهار بندگی و ذلّت به درگاه خدای عزیز میکرد و او را مدح و ثنا و ستایش مینمود: ا الهی نعّمتنی فلم تجدنی شاکراً، و ابتلیتنی فلم تجدنی صابراً، فلا انت سلبت النّعمه بترک الشّکر، و لا(انت) ادمت الشّدّه بترک الصّبر، الهی مایکون من کریم الّا لکرم.»
خدایا! مرا نعمت بخشیدی و مرا شکرگزار نیافتی، به بلا گرفتارم نمودی و با ترک شکرم، نعمتت را از من نگرفتی و سلب نکردی و با ترک صبرم شدّت بلا را ادامه ندادی. پروردگارا! از کریم غیر از کرم صورت نپذیرد.»
که اگر کسی بخواهد حال دعا و پرستش و مسکنت ان امام مجاهد مظلوم را در درگاه خدا بداند کافی است که به همان دعای معروفه عرفه رجوع نماید.[13]
عبادت امام حسین(ع) در شب عاشورا
در عصر تاسوعا لشگر عمرسعد طبق دستور عبیدالله زیاد حمله کردند. همین شبانه میخواهند با حسین(ع) بجنگند. حسین به وسیله برادرش ابوالفضل العباس(ع) از اینها میخواهد که یک شب را به آنها مهلت بدهند. میگوید: برادر جان! به آنها بگو همین امشب را به من مهلت بدهند، من فردا میجنگم. من اهل تسلیم نیستم، میجنگم اما یک امشب را به ما مهلت بدهند، فردا(وقت غروب بود) بعد برای اینکه گمان نکنند که حسین میخواهد دفع الوقت بکند، این جمله را گفت: برادر! خدا خودش میداند که مناجات با او را دوست دارم. من میخواهم امشب را به عنوان شب آخر عمرم با خدای خودم مناجات بکنم و شب توبه و استغفار خودم قرار بدهم. آن شب تاسوعا اگر بدانید چه شبی بود، معراج بود، یک دنیا شادی و بهجت و مسرت حکم فرما بود. در آن شب خودشان را پاکیزه میکردند، حتّی موهای بدنشان را میستردند، خیمهای بود به نام خیمهی تنظیف، یک کسی داخل خیمه بود، دو نفر دیگر داخل خیمه ایستاده بودند، نوبت گرفته بودند. یکی از آنها ظاهراً برید است، با دیگری شوخی میکرد، مزاح میکرد، دیگری به او گفت: امشب که شب مزاح نیست، گفت: من اساساً اهل مزاح نیستم ولی امشب، شب مزاح است. وقتی که دیگران آمدند اینها را دیدند این توابین را، این مستغفرین را میدانید دربارهشان چه گفتند؟ وقتی آمدند از کنار خیمههای حسین بگذرند، گفتند: (دشمن این حرف را میگوید): لهم النحل ها بین رافع و ساجد، مثل اینکه از کندوی زنبور عسل گذشته باشد، این صدای زمزمه زنبر چگونه بلند است؟ صدای زمزمه حسین و اصحابش به ذکر دعا و نماز و استغفار این گونه بلند بود.
حسین(ع) میگوید: من امشب را میخواهم شب توبۀ خود قرار بدهم، شب استغفار خود قرار بدهم، شب معراج خودش میخواهد قرار بدهد. آن وقت آیا ما نیازی به توبه نداریم؟آنها نیاز دارند و ما نیازی به توبه نداریم؟بعد، آن شب حسین بن علی(ع) با این وضع به سر برد، با حال عبادت به سر برد، به کارهای خود و اهل بیتش رسیدگی کرد و در آن شب بود که آن خطبۀ غرّا را برای اصحاب خودش قرائت کرد. هنگام طلوع صبح، نماز را با اصحاب خودش به جماعت خواند. بعد با یک خطابۀ کوتاه و با چند جمله مطالب خودش را اخاتمه داد.[14]
از این درخواست امام(ع) میتوان به اهمیّت نماز و دعا و نیایش و تلاوت قرآن پی برد که آن حضرت تا آن جا به این مسائل علاقه دارد که از دشمن ناجوانمردش درخواست مهلت میکند تا یک شب دیگر از عمر خویش را با این اعمال بگذراند و چرا چنین نباشد که حسین(ع) برای ترویج و زنده ساختن نماز و قرآن و سفارش الهی به اینجا آمده است و مناجات و نیایش با پروردار بهترین و لذتبخشترین دقایق زندگی اوست و باید هر ملتی که برای خدا قیام میکند همین اعمال را شعار و ملاک عمل خویش قرار بدهد.[15]
نماز، تکلیفی ساقط نشدنی
اگرچه نماز خواندن امام(ع)درظهر عاشورا برای آن حضرت خطر جانی داشت و برخی یاران او نیز برای نماز و در جهت جان امام(ع) به هنگام نماز، زخمی و شهید شدند؛ اما جهات و دلایل متعددی وجود دارد که نماز خواندن حضرت را در آن موقعیت، ضروری میساخت؛ از جمله میتوان موارد ذیل را برشمرد:
1) وظیفهی دینی و شرعی و
2) نشان دادن اهمیّت نماز و احکام شرع
1- وظیفهی دینی و شرعی
امام از ابتدای حرکت و قیام، احیای احکام الهی و سنّت پیامبر(ص) را اساس حرکت و هدف قیام خود معرفی میکند و در تمام حوادث و برخوردها، از دایره شرع و احکام الهی خارج نمیشود. نماز، مهمترین حکم از احکام الهی است و در هیچ موقعیتی نمیتوان آن را ترک کرد؛ حتّی آدمی اگر فوت گردد، باید قضای آن به جا آورده شود.
اگر فردی عذر شرعی دارد و از به جا آوردن نماز در حالت ایستاده ناتوان است، باید تکیه دهد یا بنشیند یا نشسته تکیه دهد یا بخوابد و خلاصه در هر صورتی که برای او ممکن است، نماز را به جا آورد؛ حتّی اگر فردی در حال غرق شدن است و وقت نماز تنگ میباشد، باید با اشاره نماز بخواند.
با توجّه به اهمیّت فوقالعاده نماز، برای حالتهای خوف و خطر، از جمله میدان جنگ که دشمن روبروست و حالت تهاجمی دارد، به خواندن نماز خوف با ویژگیهای خاص مأمور شدهایم.
اگر در میدان نبرد، اوضاع خیلی بحرانی بود و خواندن نماز خوف ممکن نبود باز هم نماز ساقط نمیشود و رزمندگان باید به حالت فردی رو به قبله تکبیرهالاحرام بگویند بقیه افعال و اذکار را به صورت اشاره و ایستاده یا در حال راه رفتن و به صورت ممکن به جا آورند؛ حتّی در نهایت درجه سختی که به هیچ وجه به جا آوردن اذکار و افعال نماز، حتّی با اشاره ممکن نباشد، باید به نیّت نماز و به جای هر رکعت، یک تسبیح چهارگانه(سبحان الله و الحمدلله و لا اله الّا الله و الله اکبر) بگوید.
بنابراین نماز از واجباتی است که در صورتهای مختلف حکم دارد و حکم شرعی آن در اوضاع جنگی نماز خوف است. امام حسین(ع) در روز عاشورا، مطابق دستور شرع، نماز خوف خواند و به تکلیف شرعی خویش عمل کرد.[16]
لذا قرآن در این باره میفرماید: تعاهدوا امر الصلوه، … فانها کانت علی المؤمنین کتابا موقوتا.
امر نماز را مراعات کنید، … زیرا نماز فریضهای است که در وقت معیّن بر اهل ایمان واجب شده است.
نماز از عباداتی است که هیچ شریعت و دینی از آن خالی نبوده، منتهی وضعیات و بعضی از خصوصیات آن به اعتبار زمانها و حالات مردم تفاوت داشته است. لذا خداوند متعال فرموده«به درستی که نماز همواره به مؤمنین نوشته شده است.» جالب توجّه این که خداوند سبحان در قرآن کریم حتّی در یک آیه نیز بندگان خود را امر نفرموده که نفهمیده، به قرآن و یا به هر چیز دیگری از جانب اوست ایمان آورند و یا راهی را کورکورانه بپیمایند. حتّی در بسیاری از قوانین و احکامی که برای بندگان خود وضع کرده و عقل بشری به تفصیل، ملاکهای آنها را درک نمیکند نیز به چیزهایی که در مجرای احتیاجات قرار دارد علّت آورده است.[17]
2) نشان دادن اهمیّت نماز و احکام شرع
و یقیمون الصلوه. اصل دومی که قرآن بعد از ایمان به غیب برشمرده است بپا داشتن نماز است. میتوان گفت اصل اوّل یعنی ایمان به غیب به نظام فطری و اعتقادی یک فرد مسلمان مربوط است و اصل دوّم به خودسازی و اصل سوّم یعنی اصل انفاق با جامعه سازی ارتباط دارد.
از اینجا به اهمیّت نماز پی میبریم زیرا چنانچه ملاحظه میکنید یکی از پایههای دین شمرده شده است و اگر هر مکتبی یک نوع طرح برای ساختن افراد خودش دارد، عبادت سرلوحه برنامه پرورشی تربیتی اسلامی قرار گرفته است و در رأس همهی عبادتها نماز است.
نماز اوّلین و آخرین سفارش پیامبران(ص) است. نماز بازدارنده از آلودگی و زشتی است. اگر فضیلت جاوید حسین بن علی(ع) برای اقامه حق و زنده کردن دین خدا و رها ساختن آن از چنگال خرافهها و هواپرستان ستمگر است و ستون دین خدا نیز نماز است، آیا نباید نگهبان دین و شریعت مهدی، ستون دین را در عرصه خونین کربلا و در برابر هجوم بیامان و ناجوانمردانه دشمن، با خواندن نماز عشق، محکم و استوار سازد؟[18]
اهمیّت نماز اوّل وقت و مهلت گرفتن امام برای نماز
امام حسین(ع) هم برای دشمن، هم برای اصحابش، و هم برای آیندگان درس نماز دارد، امام در حالی که خودش و اصحابش و فرزندانش تشنه بودند، از دشمن درخواست آب نکرد، ولی برای نماز و مناجات یک شب مهلت خواست.
از این درخواست امام(ع) میتوان به اهمیّت نماز و دعا و نیایش و تلاوت قرآن پی برد که آن حضرت تا آنجا به این مسئله علاقه دارد که از دشمن ناجوانمردش درخواست مهلت میکند تا یک شب دیگر از عمر خویش را با این اعمال بگذراند و چرا چنین نباشد که حسین(ع) برای ترویج و زنده ساختن نماز و قرآن و سفارش الهی به اینجا آمده ات و با مناجات و نیایش با پروردگار بهترین و لذّتبخشترین دقایق زندگی اوست و باید هر ملتی که برای خدا قیام میکند، همین اعمال را شعار ملاک عمل خویش قرار بدهد.[19]
نماز جماعت مصداق امر به معروف
«و باید در میان شما گروهی باشند که(مردم را) به نیکی دعوت نمایند و به کارهای پسندیده امر کنند و از کارهای ناپسند بازدارند و آنها هستند که رستگارند.»[20]
امر به معروف و نهی از منکر از برترین واجبات دینی در جامعهی اسلامی است. اگر در جامعهای امر به معروف و نهی از منکر وجود نداشته باشد فساد و گناه در آن جامعه فراوان میشود و مردم روز به روز از اسلام که همان حبل الله و مایه وحدت است دورتر میشوند و به تفرقه و اختلاف دچار میگردند.
در جامعه اسلامی امر به معروف و نهی از منکر همانند نماز و روزه بر تک تک مردم واجب شده است. یک مسلمان هرگز نمیتواند نسبت به رفتار دیگران بیاعتنا و بیتفاوت باشد.
در جامعهی اسلامی همه مسئولیت دارند و هر یک از افراد باید دیگران را به نیکی دعوت کند و از بدی باز دارد.
در چنین جامعهای گناه و فساد و بیایمانی رشد نخواهد کرد زیرا همهی مردم خود را مسئول میدانند. در این رابطه نماز جماعت عامل حضور قدرتمندانۀ مؤمنان و نمایندگان ایمان و وحدت آنهاست. بیماردلانی که میل به انجام گناه دارند، با دیدن صحنۀ نمایش ایمان و همبستگی مؤمنان از گناه سرکشی باز میایستد. همچنین آنان که به دلیل سستی ایمان متزلزل و مردّدند، از نماز جماعت روحیه ثبات و استواری میگیرند، بدین سان حضور مسلمانان در نماز جماعت خود به خود سبب جلوگیری از بسیاری از معاصی و گناهان است.[21]
الّذین ان مکّنهم فی الارض اقاموا الصّلوه و ءاتوا الزّکوه و أمرو بالمعروف و نهوا عن المنکر و لله عقبه الأمور.
همانا کسانی که هرگان در زمین به آنها قدرت بخشیدیم، نماز را برپا میدارند و زکات میدهند و امربه معروف و نهی از منکر میکنندوپایان همه کارها از آن خداست.[22]
در ظهر عاشورا خود امام حسین(ع) اذان گفتند.چرا حسین(ع) اذان میگوید؟ چون خود صدای اذان را از امام شنیدن امر به معروف و نهی از منکر است. وقتی که اذان امام(ع) تمام شد. حضرت متوجه شدند که لشکر عمرسعد همهمه میکنند. حضرت فریاد زد: «یابن سعد انسیت شرایع الاسلام» پسر سعد احکام دین اسلام را فرموش کردی! آیا دستور نمیدهی که قدری جنگ متوقف شود، تا ما نماز بخوانیم و هم شما نماز بخوانید و فکر نکن که من همین طوری میگویم و میخواهم فرار کنم. نه! نه! ما به جنگ برمیگردیم و دوباره جنگ را شروع میکنیم.
عمرسعد جوابی نداد. وقتی جواب امام(ع) را نداد. حضرت فرمود: شیطان بر او چیره شده است. سپس رو کرد به زهیر و سعید بن عبدالله و فرمود: زهیر جان، سعید جان جلوی من بایستید تا من نماز ظهرم را بخوانم.
این را نظارت ملّی میگویند؛ یعنی در میدان جنگ در نمازی که اکثر یارانش شهید شدهاند، دست از نظارت ملّی برنمیدارد و همواره حامی امر به معروف و نهی از منکر است.[23]
پیام اصلی امام حسین(ع) در روز عاشورا
نماز از عالیترین نمونههای معنوی پیوند با خدا و برترین جلوههای ذکر خدا است. این ارتباط معنوی، در مبارزه و جهاد هم به مجاهد راه خدا روحیه میبخشد.
حضرت علی(ع) در جنگ صفیّن به یکی از یاران خود گفت: برای نماز با این قوم میجنگم. امام حسین(ع) از اقامهکنندگان نماز است؛ هم چنان که در زیارت نامههای ایشان آمده است«اشهد انّک قد اقمت الصّلاه و آتیت الزکاه؛[24] گواهی میدهم تو برپادارندۀ نماز و دهنده زکات هستی.»
امام حسین(ع) در راه کربلا همراه سپاه«حرّ» نماز جماعت برگزار کرد و شب عاشورا نیز، از سپاه کوفه مهلتی خواست تا نماز بگزارد.
فهو یعلم انّی قد کنت احبّ الصّلاه.[25]
پروردگار عالمیان به اشتیاق(وصف ناشدنی) من به نماز آگاه است.
طبق نقلها، امام حسین(ع) و اصحابش تمام شب عاشورا به نماز و استغفار و تضرع به درگاه الهی پرداختند: و بات الحسین و اصحابه تلک اللّیله، و لهم دویّ عرویّ النحل ما بین راکع و ساجد و قائم و قاعد.[26]
حسین(ع) و یارانش شب عاشورا را با زمزمۀ نماز و نیایش و تضرع و در حال رکوع و سجود، ایستاده و نشسته به صبح رساندند. زمزمهای چونان زمزمۀ کندوی زنبور عسل داشتند.[27]
نماز مهمترین و باارزشترین عبادت است، ترویج و اقامه نماز در دین مبین اسلام جایگاه بسیار بااهمیّتی دارد. نماز اوّل وقت و نماز جماعت، به ارزش این عبادت کلیدی و مهم الهی میافزاید. در قرآن کریم یکی از شاخصهای مهم ایمان و تقوی نماز است.
«یؤمنون بالغیب و یقیمون الصلاه»[28] از اساسیترین قیامهای تربیتی عاشورا اقامه نماز است، نماز ظهر عاشورا به همهی عاشقان سیّدالشهدا و علاقهمندان اسلام و قرآن پیام به جا آوردن نماز را میدهد و اعلان میکند که عاشورائیان و دوستان حسین(ع) باید ارزش نماز را بدانند و راه رسیدن به حق و مقام عالی انسان، بدون نماز امکان پذیر نمیباشد.
هرکس میخواهد در برنامه تربیتی امام حسین(ع) قرار بگیرد باید نماز را برپا دارد، ترویج کند، به جا آورد، این مسیر الی الله است. در نماز ظهر عاشورا ویژگیهایی وجود دارد که بیانگر اهمیّت نماز است:
1) این نماز در میدان جنگ به جماعت خوانده شد و پیام امام حسین(ع) اقامه نماز جماعت و شرکت در نماز جماعت است.
2) این نماز را امام(ع) اوّل وقت خواند و به تأخیر نینداخت.
3) این نماز را علنی خواند تا ضمن ادای فریضه نماز، ترویج نماز هم باشد.[29]
استنتاج
یکی از مسائل مهم احکام اسلام و دستورات خداوند نماز است.
با توجّه به مطالبی که در متن گذشت نتایج حاصله به شرح ذیل است:
1- اهمیّت نماز به قدری است که خداوند در آیهی 43 سورهی نساء میفرماید: «یا ایّها الّذین ءامنوا لاتقربوا الصّلوه و انتم سکری حتّی تعلموا ما تقولون؛ ای کسانی که ایمان آوردهاید در حالت مستی به نماز نزدیک نشوید تا بدانید چه میگویید.» و حضرت ولی عصر(عج) دربارهی نماز میفرمایند: «هیچ چیز مانند نماز، بینی شیطان را به خاک نمیمالد، پس نماز بخوان و بدین وسیله بینی شیطان را به خاک بمال.»
2- نماز ظهر عاشورا در میدان جنگ به جماعت خوانده شد و پیام امام حسین(ع) اقامه نماز جماعت و شرکت در نماز جماعت است.
3- این نماز را امام اوّل وقت خواند و به تأخیر نینداخت.
4- این نماز را امام علنی خواند تا ضمن ادای فریضه نماز، ترویج نماز هم باشد.
فهرست منابع و مآخذ
*قرآن
1. اکبریان، محمد، محمدرضا بهروز، پرسمان محرم، چاپ اوّل، دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم، معاونت فرهنگی و تبلیغی، 1394، ص 238.
2. ازدی، ابومخنف لوط بن یحیی، مقتل الحسین(ع)، انتشارات معناگرا، 1387، ص 248.
3. بهشتی، ابوالفضل، فلسفه و جاودانگی نهضت عاشورا، چاپ دوّم، قم؛ چاپخانه دفتر تبلیغات اسلامی، 1385، صص 65-64.
4. حسینی دشتی، سیّدمصطفی، معاونت و معاریف(دائرهالمعارف جامع اسلامی)، ج 5، چاپ اوّل، ص 810.
5. دانش، شکرالله، عاشورا بعثتی دوباره، چاپ اوّل، انتشارات بتفام، 1388، ص 168.
6. راشدی، حسن، نمازشناسی، ج 1، چاپ دهم، انتشارات ستاد اقامه نماز، 1385، ص 34.
7. سجادی، سیّد کاظم، نماز جماعت اقیانوس رحمت، چاپ اوّل، 1376، ص 26.
8. شبّر، عبدالله، اخلاق شبّر، چاپ سوّم، قم؛ انتشارات آل علی(ع)، 1393، ص 62.
9. صافی گلپایگانی، حضرت آیت الله العظمی لطف الله، رسالت عاشورایی، چاپ اول، انتشارات آثار، 1393 صص 34-33
10. صافی گلپایگانی، حضرت آیت الله العظمی لطف الله، رسالت عاشورایی، چاپ اول، انتشارات آثار، 1393 صص 34-33
11. عاملی، شیخ حرّ، وسائلالشیعه، ج 1، ص 549.
12. عزیزی، عبّاس، فضایل و سیره امام حسین(ع) در کلام بزرگان، بیجا، بیتا، ص 230.
13. علی عبدالله، ناصر، المعجم البسیط، چاپ اوّل، 1387، ص 283.
14. علیقلی، محّمدمهدی، محراب عشق در فضیلت نماز جماعت، چاپ دوّم، قم؛ انتشارات ستاد اقامه نماز، 1376، صص 27-26.
15. قاسمیان، حسن، حماسهی عاشورا گفتارهای استاد مهدی احدی، ج 3، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، 1386، صص 99-98.
16. قمی، شیخ عبّاس، مفاتیحالجنان، زیارت وارث
17. مطهری، مرتضی، امام حسین(ع) از دیدگاه شهید مطهری، چاپ دژ، انتشارات سپهر اندیشه، 1381، ص 135.
18. مؤسسه آموزشی و پژوهشی قرآن کریم و نهجالبلاغه، نهجالبلاغه فارسی، ج 1، انتشارات تسنیم، 1389، ص 40.
19. معین، محّمد، لغتنامهی فارسی معین، ج 4، چاپ سوّم، 1386، ص 2307.
[1] - محمّد معین، لغتنامهی فارسی معین، ج 4، چاپ سوّم، 1386، ص 3307.
[2] - ناصر، علی عبدالله، المعجم البسیط، چاپ اوّل، 1387، ص 283.
[3] - سیّد مصطفی، حسینی دشتی، معارف و معاریف(دائرهالمعارف جامع اسلامی)، ج 5، چاپ اوّل، 1385، ص 810.
[4] - محمّد معین، لغتنامهی فارسی معین، ج 4، چاپ سوّم، 1386، ص 3307.
[5] - سیّد مصطفی، حسینی دشتی، معارف و معاریف(دائرهالمعارف جامع اسلامی)، ج 5، چاپ اوّل، 1385، ص 818.
[6] - همان، ص 819.
[7] - ماعون: 5-4
[8] - مؤسسه آموزشی و پژوهشی قرآن کریم و نهجالبلاغه، نهجالبلاغه فارسی، ج 1، انتشارات تسنیم، 1389، ص 40.
[9] - علّامه سیّد عبدالله، شبّر(قدس سره)، اخلاق شبّر، چاپ سوّم، قم؛ انتشارات آل علی(ع)، 1393، ص 62.
[10] - امام صادق(ع)، وسائلالشعیه، ج 5، ص 377.
[11] - محمّدمهدی، علیقلی، محراب عشق در فضیلت نماز جماعت، چاپ دوّم، قم: انتشارات ستاد اقامه نماز، 9376، صص 27-26.
[12] - حسن، راشدی، نمازشناسی، ج 1، چاپ دهم، انتشارات ستاد اقامه نماز، 1385، ص 34.
[13]-صافی گلپایگانی، حضرت آیت الله العظمی لطف الله، رسالت عاشورایی، چاپ اول، انتشارات آثار، 1393 صص 34-33
[14] - مرتضی، مطهری، امام حسین(ع) از دیدگاه شهید مطهری، چاپ دژ، انتشارات سپهر اندیشه، 1381، ص 135.
[15] - عباس، عزیزی، فضایل و سیره امام حسین(ع) در کلام بزرگان، چاپ 21، انتشارات صلاه، 1381، ص 23.
[16] - محمّد، اکبریان، محمّدرضا، بهروز، پرسمان محرم، چاپ اوّل، دفتر تبلیغات اسلامی حوزۀ علمیه قم، معاونت فرهنگی و تبلیغی، 1394، ص 238.
[17] - مؤسسه آموزشی و پژوهشی قرآن کریم و نهجالبلاغه، نهجالبلاغه فارسی، ج 1، انتشارات تسنیم، 1389، ص 18.
[18] - محمّد، اکبریان، محمّدرضا، بهروز، پرسمان محرم، چاپ اوّل، دفتر تبلیغات اسلامی حوزهی علمیهی قم، معاونت فرهنگی و تبلیغی، 1394، ص 240.
[19] - عباس، عزیزی، فضایل و سیره امام حسین(ع) در کلام بزرگان، بیجا، بیتا، ص 230.
[20] - آل عمران: 104.
[21] - سیّد محمّد کاظم، سجادی، نماز جماعت اقیانوس رحمت، چاپ اوّل، 1376، ص 26.
[22] - حج: 41.
[23] - حسن، قاسمیان، حماسۀ عاشورا گفتارهای استاد مهدی احدی، ج 3، انتشارات سازمان شهرداریها دهیاریهای کشور، 1386، صص 99-98.
[24] - شیخ عباس، قمی، مفاتیحالجنان، زیارت وارث.
[25] - شیخ حرّ، عاملی، وسائلالشیعه، ج 1، ص 549.
[26] - ابومخنف لوط بن یحیی، ازدی، مقتل الحسین(ع)، انتشارات معناگرا، 1387، ص 248.
[27] - ابوالفضل، بهشتی، فلسفه و عوامل جاودانگی نهضت عاشورا، چاپ دوّم، قم؛ چاپخانه دفتر تبلیغات اسلامی، 1385، صص 95-94
[28] - بقره: 3.
[29] - شکرالله، دانش، عاشورا بعثتی دوباره، چاپ اوّل، انتشارات بتفام، 1388، ص 168.
فرم در حال بارگذاری ...
آخرین نظرات