شیوه های سازگاری زن و شوهر در خانواده

زهراطهماسبی

مقدمه                                                                                                                       

«از نشانه های خدا این است که از جنس خودتان برای شما زنان و همسرانی آفرید تا در کنار آنان سکون و آرامش یابید و بین شما رحمت و صمیمیت قرار داد. به درستی که در این کار نشانه هایی است برای افرادی که اهل فکر و اندیشه هستند»[1]«درآیین مقدس اسلام، ازدواج به عنوان مقدس ترین نهاد اجتماعی و محکم ترین پیمان، پایه و اساس روابط انسانی را شکل می دهد.»[2]  مسئله زناشویي و ازدواج، از مسائلي است که در تمام جانداران هستي چه به صورت آگاهانه و چه ناخودآگاه وجود دارد .همه جانداران برای بقای نسل و تکثیر نوع خود به گونه ای اقدام کرده و یا هدایت شده اند .مسئله ازدواج انسان ها نیز پیشینه ای به بلندای حضور اولین انسان ها در روی زمین دارد .اسلام برای خانواده ارزش فراواني قائل است و در سوره های متعددی از آن سخن به میان آورده است . در نگرش اسلام، خانواده یکي از نهادهای زیر بنایي و از ساختارهای اصلي جامعه اسلامي به شمار مي آید، که همگام با دیگر ساختارهای جامعه در راه تحقق اهداف انسان به منزله خلیفه و جانشین خداوند، گام برمي دارد .از دیدگاه آموزه های دیني، خانواده سنگ بنای جامعه است که فرد را به جامعه، و نسل ها را به یکدیگر مرتبط مي سازد و گروه های اجتماعي گوناگون را به هم پیوند مي دهد .

در نگاه اسلام تشکیل خانواده  آن قدر اهمیت دارد که بین اعمال نیک مردان و زنان متأهل، با مردان و زنان مجرد فرق قائل شده، و برای عبادت متأهلان ارزش بیشتری بیان شده است .با توجه به مطالبي که گفته شد اگر بخواهیم به طور خلاصه راز تأکید اسلام به تشکیل خانواده را بدانیم، باید آن را در کارکردهای مثبت و بي بدیلش برای زندگي فردی و اجتماعي بشر جست و جو کنیم؛ کارکردهایي که یا فقط در خانواده قابل استیفا هستند و یاحداقل در خانواده بهتر، سریع تر و بادوام تر دست یافتني هستند .ازدواج از این نظر که عاملي برای نجات از آلودگي های فردی و اجتماعي، موجبي برای نجات و رسیدن به آرامش، و سببي  برای بقای نسل است، و خودداری از آن غالباً سبب ایجاد بی تعادلي، ناهنجاری های رفتاری، فساد اخلاقي و شخصیتي و حتي ،   بیماری های جسمی می شود.کانون توجه ویژه اسلام قرار گرفته  البته شکي نیست که  رسیدن به پیامدهای مثبت ازدواج خصوصاً کسب سکینه و آرامش، منوط به قرار گرفتن همه عوامل در جایگاه اصلي خود و انجام وظایفي خاص از سوی زن و شوهر، مي باشد .از این رو مي بینیم در میان تعالیم اسلامي کارکردهایي در جهت تحکیم روابط خانواده و ایجاد سازش و صمیمیت میان همسران و در نهایت نیل به آرامش و احساس رضایت، بیان شده است                                           

   .   دراین تحقیق سعي بر آن است که به عواملي که از منظر قرآن و سنت، در راستای ایجاد سازگاری و تفاهم میان همسران و در نتیجه رسیدن به محاسن و پیامدهای مثبت ازدواج، یاری رسان زوجین خواهد بود، بپردازیم.                                                                                                                    

چکیده                                                                                                                 

از دیدگاه اسلام برای پیمودن نردبان صعود و رسیدن به کمال انسانی ، ازدواج و تشکیل خانواده جایگاه ویژه ای دارد . در محیط و کانون خانواده ای که بر اساس معیارهای اسلامی و انسانی تشکیل شده است ، آسایش تن و آرامش جان و روان انسان تامین می شود و با تحقق صفا ، صمیمیت ،همدلی و هماهنگی ، زنگارهای پریشانی و نا امیدی ، خستگی روحی و جسمی زدوده میشود و همسران میتوانند با سازگاری در محیطی نورانی و معنوی مراتب سعادت را یکی پس از دیگری بپیمایند .خداوند منان زن و مرد را به صورتی آفریده است که بتواند پیوسته در منطقه جذب و انجذاب همدیگر قرار گیرندو عمیقا مجذوب یکدیگر شوند و نقش آرامشگری خود را ایفا کنند .

بدیهی است در وصول به این هدف سازگاری نقش مهمی دارد . یکی از مهمترین دغدغه جوانان جویای همسر و پدران و مادرانی که میخواهند وظیفه ترویج فرزندان را انجام دهند ، یافتن شریکی برای زندگی مشترک است که روحیه توافق و انطباق داشته باشد ، اینان همواره نگران ناسازگاری و فقدان تفاهم در زندگش زناشوئی هستند از این رو شناخت عوامل سازگاری میان زن و شوهر و راهکارها، مهارتها وفنون پیدایش و بقای آن ، همچنین آسیب شناسی آن از مهمترین مسائلی است که ما را به بررسی این مهم رهنمون شده است .دانستن اين عوامل مي تواند خانواده ها را از بسياري از مشکلات در روابط بين زوجين رهايي بخشد و بنيان خانواده ها را مستحکم نمايد.:امید است در این زمینه گام های خوبی برداشته باشی

 

1-1-1:بیان مسئله                                                                                                      

برای رسیدن به راهکارهایي در زمینه سازگاری زوجین، که جامع، کامل و همه جانبه باشند؛ به گونه ای که با رعایت چنین راهکارهایي تأمین سازش میان همسران قطعي باشد، در این تحقیق مراحل زیر مد نظر قرار گرفته است:                                                                                                                   

الف)بررسي عوامل اخلاقی تأثیر گزار در سازگاری بین زن و شوهر

ب)بررسي عوامل رفتاری تأثیر گزار در سازگاری بین زن و شوهر

ج) بررسي عوامل دینی و اعتقادی تأثیر گزار در سازگاری بین زن و شوهر

در واقع راهکارهایي که از نگاه منابع دیني در راستای ایجاد سازش و تفاهم میان همسران موجود است، به صورت تفکیک شده و قرار گرفته در جای مشخص خود بیان خواهد شد .گویي این نظم و تفکیک، پرداختن به موضوع سازگاری و ارائه راهکارهای عملي، مفید و مؤثر را سهل و آسان خواهد نمود.                                                                                 

1-1-2:اهمیت تحقیق

با توجه به مطالبي که در مقدمه ذکر شد؛ دریافتیم که ازدواج و تشکیل خانواده در اسلام بسیار مورد تأکید قرار گرفته و بدان اهمیت داده شده است، چرا که تشکیل خانواده با توجه به محاسن و خصوصیاتي که دارد نه تنها زن و مرد را در راه اهداف فردی، اجتماعي، جسمي، روحي و در یک کلام در راه رسیدن به کمال و خلیفه خدا شدن، یاری خواهد نمود؛ بلکه خانواده مهم ترین و اصلي ترین جایگاه برای پرورش و رشد فرزنداني صالح و پاک است که فردای جامعه به دست آنان ساخته خواهد شد .با این وصف خانواده موفق یعني خانواده ای که درست طبق نظر اسلام و آموزه های دیني بنا شده و تمام کارکردهای مدنظر اسلام را نیز داراست، علاوه بر اینکه با تأمین تمام نیازهای روحي و جسمي زن و مرد آنان را از آلوده شدن به گناه باز خواهد داشت؛ جامعه را نیز به سوی خوبي ها و رها شدن از فساد و تباهي سوق خواهد داد .چرا که در جامعه ای با چنین خانواده هایي هم زنان و مردان از گناه  فرزنداني که در آینده خود به دوری مي کنند و هم فرزندان به واسطه رشد در این چنین خانواده هایي تشکیل خانواده خواهند پرداخت . اینگونه ضرورت و اهمیت پژوهش و تحقیق در زمینه سازگاری زوجین بر ما آشکار خواهد شد .چرا که کلید سعادت خانواده در دستان همسران قرار دارد .همانگونه که گفته شد، خانواده زیربنایي ترین نهاد جامعه است و سنگ بنای خانواده نیز ارتباط صحیح زن و شوهر مي باشد .یعني در صورتي که ارتباط همسران نزدیک، صمیمي، مستحکم و سرشار از صداقت باشد، بنای خانواده نیز ماندني خواهد بود و نیز خانواده تمام کارکردهای مورد نظر را ایفا خواهد نمود                                                                                             

1-1-3:پیشینه تحقیق                                                                                              .                       با توجه به اهمیت خانواده در جامعه و تأثیر غیر قابل انکار آن بر افراد، تحقیق و پژوهش در موضوعات مربوط به خانواده، بسیار صورت گرفته است .همچنین باید اشاره کرد که در میان تحقیقات و تألیفات پرداخته شده به خانواده، آثار روان شناسان غربي نیز بسیار به چشم مي خورد؛ چرا که اهمیت نهاد خانواده مسئله ای عام و برای تمام جوامع است و از طریق اصلاح روابط اعضای خانواده به خصوص همسران مي توان بسیاری از مشکلات افراد و جامعه را مرتفع نمود؛ لذا نه تنها محققان و دانشمندان مسلمان به حکم اهمیت خانواده و نیز به خاطر ارزش و اهمیتي که اسلام برای خانواده قائل است به تحقیق و تألیف در این زمینه پرداخته اند.                                                                                                              

 بلکه محققان و روان شناسان غیر مسلمان نیز در این زمینه آثار فراوانی دارندچرا که آنان نیز نوعاً خانواده، به خصوص ارتباط همسران را با اهمیت و دارای تأثیرات فراواني مي دانند. لیکن گرچه در زمینه مسائل مربوط به همسران و خانواده، آثار بسیاری وجود دارد اما غالب این آثار و تألیفات خصوص سازگاری و ناسازگاری را مورد نظر قرار نداده بلکه به طور عام به مسائل مربوط به همسران پرداخته است .از این نوع آثار مي توان موارد زیر را به عنوان نمونه نام برد:                                                                             

1.عباسی ولدی،محسن، تاساحل آرامش(جلد1،2،3)،قم،انتشارات آیین فطرت، 1395                          .     2. ملک محمودی، امیر، راهنمای خانواده، انتشارات کتاب گستر جوان،1385                .                       3. (آذربایجانی،شجاعی)،(مسعود،محمدصادق)،روانشناسی در نهج البلاغه،قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه،1394                                                                                                     .     

   در مورد آثاری که به موضوع سازگاری همسران پرداخته اند، مي توان از این آثار نام برد                     

1. اف هارلي، ویلارد، راز سازگاری در زندگي زناشویي، نشر نسل نواندیش، .1388                          . 2.بلومنتال، اریک، چگونه با همسر خود سازش کنید، مترجم نفیسه سلطاني، تهران، پل،1384                     3.حسین زاده، علي، همسران سازگار، قم، مؤسسه آموزشي امام خمیني (ره)،1386                             

.  آقای علي حسین زاده در کتاب همسران سازگار در کنار مسائل روانشناسي، دیدگاه قرآن و سنت را در زمینه سازگاری زوجین مورد بررسي قرار داده و آیات و روایاتي که در این زمینه موجود است را بیان نموده است. لیکن در تحقیق حاضر هدف آن است که سازش همسران و راهکارهای سازگاری آنان را تنها از منظر قرآن و روایات مورد بررسي قرار دهیم. لازم به ذکر است که در تدوین چهار چوب، تقسیم بندی و تنظیم فصول این تحقیق، از کتاب همسران سازگار الگو گرفته شده است .                                                 

1-1-4:سوالات پژوهشی                                            .                                                                                                   

سوال اصلی                                                                                                                       

شیوه های سازگاری با همسر در خانواده چیست؟                                                                      

سوالات فرعی                                                                                                                 

1.عوامل اخلاقی چه تأثیری در سازگاری بین زن و شوهر دارد؟

2. عوامل رفتاری چه تاثیری در سازگاری بین زن و شوهر دارند؟

3.عوامل دینی و اعتقادی چه تاثیری در سازگاری بین زن و شوهر دارند؟

1-1-5: پیش فرض های پژوهش                                                                                               

تعریفی که می‌توان از سازگاری زناشویی ارایه داد این است که: در آن زن و شوهر در اکثر مواقع احساس خوشبختی و رضایت از همدیگر دارند، روابط رضایت بخش بین زوجین از طریق علاقه متقابل، میزان مراقبت از همدیگر و پذیرش و تفاهم یکدیگر قابل ارزیابی است.
سازگاری زناشویی در واقع یک مفهوم چند بعدی است و در بر گیرنده عوامل گوناگونی است که همگی در رضایت یا عدم رضایت در روابط سهم دارند؛ عواملی چون اجتماعی، روان‌شناختی، شخصیتی و جمعیت شناختی مختلفی که با سازگاری زناشویی در ارتباط‌اند، که نوع دلبستگی فرد و سبک‌های مختلف دلبستگی که در سازگاری زناشویی وی و آینده زناشویی او بسیار مؤثر و تعیین کننده است

1-1-6:مفاهیم و کلید واژه ها

1-1-6-1:معنی لغوی سازگاری:                                                                            

 سازگاری. (حامص مرکب ) موافقت در کارها. سازواری. (شرفنامه ٔ منیری ) (برهان قاطع) (ناظم الاطباء). رفاه (ربنجنی ). عمل سازگار. سازگار بودن. سازندگی. سازش. وفق. وفاق. توافق. حسن سلوک. بر سر مهر بودن :

[1] روم ، 21
[2] نساء، 21