فعالیت های علمی ـ فرهنگی امام صادق(علیه السلام)

زهرا شمسی

چکیده

نقش امام صادق(علیه السلام) در گسترش و رشد علمی افراد در زمان خود مورد تصدیق همگان است. مناظرات علمی ایشان با بزرگان اهل تسنن  و دیگران گواه محکمی بر موقعیت علمی این امام بزرگوار است. ایشان  به تربیت بیش از 4000 شاگرد در زمینه های فقه، کلام، حدیث، تفسیر، اخلاق و… پرداخته است. در این تحقیق نویسنده سعی دارد با روش کتابخانه ای و فیش برداری به بررسی مباحثی چون: شرایط علمی ، فرهنگی زمان امام صادق(علیه السلام) ، دانشگاه جعفری و وسعت آن، فقه، اخلاق، کلام، طب و پزشکی و پیشگویی های امام صادق (علیه السلام) بپردازد.

کلید واژه: امام صادق، فعالیت علمی، فعالیت فرهنگی

مقدمه

قرآن کریم، فلسفه رسالت رسولان و وصایت و امامت أوصیاء و ائمه طاهرین را نجات انسان ها از انحرافات و مفاسد اجتماعی و هدایت آنها از ظلمت و تاریکی به سوی نور و تقرب به خداوند متعال معرفی می کند. در میان امامان معصوم، برای هیچ کدام همانند امام صادق(علیه السلام) فرصت و شرایط مساعدی پیش نیامد تا بتواند در سطح وسیع به انقلاب فرهنگی بپردازد و با تشریح فرهنگ غنی و پرمایه اسلام، تأسیس دانشگاه ها و مدارس، بر گسترش اسلام بیفزاید و ناآگاهان را از اطراف و اکناف، متوجه اسلام کند. آن بزرگ مرد علم و عمل از تمام فرصت های بدست آمده استفاده کامل کرد تا حیات تازه ای به اسلام و مسلمین ببخشد و فرهنگ ناب تشیع را به جهانیان عرضه کند.

شخصیت امام صادق(علیه السلام) همچون اجداد بزرگوارش دارای فضائل و صفات پسندیده ای است که هر انسانی هرچقدر هم عالم باشد نمی تواند از عهده ی ذکر همه ی ابعاد زندگی امام برآید حتی علماء و دانشمندان هم اعتراف کرده اند  که دانشمندتر و فقیه تر از آن امام همام در زمان خود نبوده است و بعد از آن هم نخواهد آمد.

یکی از ابعاد شخصیتی این بزرگوار، فعالیت های علمی اوست. با توجه به پیشرفت علم و تکنولوژی و وسعت دانشگاه ها و حوزه های علمیه، و تأکید مکرر رهبر انقلاب اسلامی به علم و یادگیری جوانان، محقق در این تحقیق به بررسی فعالیت های علمی امام صادق(علیه السلام) پرداخته است و به برخی از علوم و دانش های ایشان همچون فقه، کلام، طب و پزشکی، علوم غیبی و تربیت شاگردان اشاره مختصری می کند تا جوانان و دانشجویان انگیزه های خود را تقویت و آن حضرت را الگوی خود قرار دهند.

 

استنتاج

با توجه به مطالبی که در این مقاله گذشت نتایج حاصله به شرح زیر است:

1ـ در زمان امام صادق(علیه السلام)  گروه ها و فرقه های زیادی در اسلام پدید آمدند و نظرات مختلفی از جمله جبر و تفویض و غلو و مرجئه به وجود آمد و امام از این فرصت استفاده کامل کرد و با تشکیل حوزه و تدریس این قیام علمی ـ فرهنگی را به وجود آورد.

2ـ با اینکه در آن زمان علم پیشرفت چندانی نکرده بود، آن حضرت از اسرار علم فقه، کلام، هستی شناسی و یگانه پرستی، طب و پزشکی، شیمی علم و آگاهی بسیار عجیبی داشتند.

3ـ امام صادق(علیه السلام) پیشگویی هایی و تعبیرخواب هایی می کردند که عرب های جاهل آن زمان با دیدن آن ها به اسلام ایمان می آوردند.

4ـ در مکتب امام صادق(علیه السلام)  شاگردانی عالم و با فضیلت و با عظمت تربیت و پرورش یافتند که امام در مورد موقعیت و جایگاه جابر فرموده: ایشان نزد ما مثل سلمان نزد پیامبر است.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

منابع و مأخذ

*قرآن

1ـ بخشایشی،عقیقی، دورنمایی بر زندگی امام صادق(پیشوا و رئیس مذهب)، تهران، انتشارات نسل جوان

2ـ پیشوایی، مهدی، سیره پیشوایان، چاپ 32، قم، انتشارات توحید، 1393

3ـ خامنه ای، سّیدعلی، پیشوای صادق، انتشارات سیدجمال

4ـ خرازی، سید محسن، زندگی چهارده معصوم، چاپ اول، انتشارات مسجد مقدس جمکران، 1386

5- راوندی، قطب الدین، جلوه های اعجاز آمیز معصومین(غلامحسین محرمی)،ج1، چاپ سوم، دفتر انتشارات اسلامی، بهار88

6- شیخ مفید، ارشاد، ج2، چاپ پنجم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1386

7- صفی زاده، فاروق، امامان شیعه به روایت اهل سنت، چاپ اول، تهران، انتشارات مدحت، 1388

8-  قریشی، سیدعلی اکبر، خاندان وحی، چاپ پنجم، تهران، دارالکتاب اسلامیه، 1380

9- کرمانی، صابر، زندگانی چهارده معصوم، تهران، انتشارات اقبال، 35

10- مدرّسی، محمدتقی، زندگی نامه چهارده معصوم(محمدصادق شریعت)، چاپ اول، تهران، انتشارات محبان الحسین، بهار 1380

11- مطهری، مرتضی، بیست گفتار، چاپ 31، تهران، انتشارات صدرا، آذر 88

12- مطهری، مرتضی، سیری در سیره ائمه اطهار، چاپ 39، تهران، انتشارات صدرا، 1388

13- مظفر، محمدحسین، صفحاتی بر زندگی امام جعفرصادق(علیه السلام) (سید ابراهیم سید علوی)، چاپ چهارم، انتشارات رسالت قلم، 1386

14- معینیان، محمدحسن، معماهای زندگی چهارده معصوم، چاپ دوم، قم، انتشارات نبوغ، پاییز 1375

15- میرزایی، نجفعلی، شگفتی آفرینش از زبان امام صادق یا (توحید مفضل)، چاپ ششم، انتشارات هجرت، زمستان 1378

16- واحد تحقیقاتی گل نرگس، عجایب و معجزات شگفت انگیزی از امام صادق(علیه السلام)، چاپ اول، انتشارات شاکر، 1386

 

 

 

[1] - محمد تقی، مدرّسی، زندگینامه چهارده معصوم، چاپ اول، تهران، انتشارات محبّان الحسین، بهار 1380، ص: 622-621
[2] - مرتضی، مطهری، سیری در سیره ی ائمّه اطهار، چاپ 39، تهران، انتشارات صدرا، 1388، ص 143-142
[3] - سید علی اکبر، قریشی، خاندان وحی، چاپ پنجم، تهران، دارالکتاب اسلامیه، 1380، 494 –493 
[4] - فاروق، صفی زاده، امامان شیعه به روایت اهل سنت، چاپ اول، تهران، انتشارات مدحت، 1388، ص: 333-332
[5] - فاروق، صفی زاده، امامان شیعه به روایت اهل سنت، چاپ اول، تهران، انتشارات مدحت، 1388، ص: 337-335
[6] - مهدی،پیشوایی، سیره پیشوایان، چاپ 32، قم، انتشارات توحید، 1393، ص:371
[7] - مرتضی،مطهری، بیست گفتار، چاپ 31، تهران، انتشارات صدرا، آذر 88، ص: 120
[8] - مرتضی،مطهری، سیری در سیره ائمه اطهار، چاپ 39، تهران، انتشارات صدرا، 1388، ص: 146
[9] - محمد حسن، مظفر، صفحاتی بر زندگی امام جعفرصادق، چاپ چهارم، انتشارات رسالت قلم، 1386، ص: 227
[10] - محمدحسن، معینیان، معماهای زندگی 14 معصوم، چاپ دوم، قم، انتشارات نبوغ، پاییز 1375، ص: 159
[11] - سیدعلی، خامنه ای، پیشوای صادق، انتشارات سید جمال، ص:89 
[12] - عقیقی، بخشایشی، دورنمایی بر زندگانی امام جعفرصادق، انتشارات نسل جوان، ص: 138ـ137  
[13] - محمدحسین، مظفر، صفحاتی بر زندگی امام جعفرصادق، چاپ چهارم، انتشارات رسالت قلم، 86، ص: 232ـ 231
[14] - همان، ص: 233ـ232
[15] - نجفعلی، میرزایی، شگفتی آفرینش از زبان امام صادق(علیه السلام)، چاپ ششم، قم، مؤسسه انتشارات هجرت، زمستان 1387، ص: 25
[16] - محمدحسن، مظفری، صفحاتی از زندگی امام صادق، ص: 248
[17] - محمدحسن، مظفری، صفحاتی از زندگی امام صادق ص 225ـ224
[18] - همان، صص 229ـ 228
[19] - آیه 89 سوره نحل
[20] - محمدحسن، مظفری، صفحاتی از زندگی امام صادق ، صص230ـ 229
[21] - صفحاتی بر زندگی امام صادق، ص 263ـ262
[22] - همان، ص: 285ـ282
[23] - همان: ص 264
[24] - همان: ص 266 
[25] - قطب الدّین، راوندی، جلوه های اعجاز معصومین(علیه السلام)(غلامحسین محرّمی)،ج1، چاپ سوم، دفتر انتشارات اسلامی، بهار88، صص235 ـ 234 
[26] - شیخ مفید، ارشاد، ج 2، چاپ پنجم، دفتر نشر فرهنگ اسلامی،1386، ص 261
[27] - واحد تحقیقاتی گل نرگس، عجایب و معجزات شگفت انگیزی از امام صادق، چاپ اول، انتشارات شاکر، 1386، ص 54
[28] - صابر، کرمانی، زندگی چهارده معصوم، تهران، انتشارات اقبال، سال 35، ص 287ـ286
[29] - سیدعلی اکبر، قریشی، خاندان وحی، چاپ پنجم، تهران، دارالکتاب اسلامیه، 1380، ص: 526 ـ 525
[30] - مهدی، پیشوایی، سیره پیشوایان، ص: 379
[31] - عقیقی، بخشایشی، دورنمایی بر زندگی امام صادق، ص: 169
[32] - آیت الله سیدمحسن خرازی، زندگی 14 معصوم، انتشارات مسجد جمکران،1386، ص: 350
[33] - همان، ص: 352
[34] - همان، ص: 353
[35] - عقیقی، بخشایشی، دور نمایی بر زندگی امام صادق، ص: 180ـ179