مبانی اقتصاد سالم از دیدگاه قرآن

فاطمه هاشمی

چکیده

موضوع مقاله حاضر مبانی اقتصاد سالم از دیدگاه قرآن است. در این نوشتار بر این مطلب تاکید شده که قرآن کریم یک نظام اقتصادی مناسب را با اهداف کلی خود هدایت و خطوط کلی آن را ترسیم کرده است. در زمینه نظام اقتصادی اسلام تحقیقات بسیاری شده و تالیفات متعددی به زبان های مختلف در دست است؛ اما از میان آنها شهید محمد باقر صدر با تالیف کتاب اقتصاد ما توانسته با گویشی متفاوت اقتصاد اسلامی را بازگو کند. این منبع اقتصاد اسلامی را بر پایه سه اصل اساسی استوار دانسته است. اصل مالکیت مختلط به معنای آن که اسلام سه نوع مالکیت خصوصی، عمومی و دولتی را در عرض هم پذیرفته است، اصل آزادی اقتصادی در کادر محدود یعنی انسان ها در بهره مندی اقتصادی ملزم به رعایت چارچوب اخلاقی می باشند و اصل عدالت اجتماعی که تحقق آن در جامعه بر اساس دو محور تامین و توازن اجتماعی استوار است. در این مقاله این سه اصل به عنوان مبانی اقتصاد سالم به صورت تفصیلی بیان شده و آیات قرآن کریم در اثبات آن ها آورده شده است.در کنار آن به مسائلی چون اهمیت اقتصاد، اقتصاد از نگاه دین، محور اساسی اقتصاد که انسان می باشد، پرداخته شده است.

کلید واژه ها: اقتصاد، نظام اقتصادی اسلام، قرآن، مالکیت اسلامی، آزادی اقتصادی، عدالت اجتماعی

مقدمه

یکی از بنیادی ترین عوامل رشد و پیشرفت انسان ها مسأله اقتصاد است. اقتصاد یعنی تأمین مخارج مالی و توازن بین دخل و خرج و اداره مطلوب زندگی برای همه مردم دارای اهمیت است، به دلیل اینکه همواره خود را با آن درگیر می بینند؛ همچنان اقتصاد برای تمام جوامع و کشورها نیز از اهمیت خاص برخوردار است.

یکی از بارزترین امتیازهای جوامع ایده آل، داشتن اقتصادی سالم و پویاست؛ چرا که اقتصاد بیمار زمینه را برای نابودی ارزش های اخلاقی، فرهنگی، انسانی و حاکمیت فساد اداری، سیاسی و مالی بیشتر را فراهم می کند. راه دستیابی به یک اقتصاد سالم در مرحله اول شناخت اصول و مبانی آن است؛ که در جامعه اسلامی این کار جز از طریق مطالعه و استخراج این اصول از قرآن میسر نیست. در پژوهش حاضر پژوهشگر با شیوه فیش برداری، کتابخانه ای(دستی، رایانه ) با اهداف بنیادی- کاربردی، مبانی اقتصاد سالم از دیدگاه قرآن را بررسی می نماید.

معنای لغوی اقتصاد اقتصاد در لغت از ریشه« قصد » و به معنای اعتدال و میانه روی است. (کرمی و پورمند، 1385: 7) از ماده ق ص د در معنای رفتن، روان شدن، قصد چیزی یا کسی را کردن، خواستن، نیت کردن، در اندیشه کاری بودن همچنین اقتصاد به معنای اعتدال و میانه روی نیز آمده است. (در افشان، 1392: 31)