نقش سازنده آرزوهای صادق بر حیات معنوی از منظر روایات
سودابه بابا خانی
چکیده
آرزو خواسته ای است محال یا ناممکن که توجه بیش از حد به آن ممکن است مسیر انسان را در شاهراه سعادت تغییر دهد، اگر این آرزوها سازنده و صادق باشند نقش بسیار مهمی در حرکت چرخ های زندگی و پیشرفت در جنبه های مادی و معنوی بشر دارد. پژوهش حاضر به نقش آرزوهای صادق بر حیات معنوی از منظر قرآن و حدیث می پردازد. این پژوهش یک نگرش اجمالی بر مفهوم لغوی و اصطلاحی آرزو دارد و تفاوت آن را با خیال و دعا بررسی می کند و انواع آرزو و جایگاه آرزو را در اسلام تبیین می کند و از نگاه قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام به طور اجمال به آن می پردازد. سپس به آثار مثبت آرزوهای صادق می پردازد و تاثیر آن را در راه رسیدن به موفقیت و تکامل انسان بیان می کند و همچنین برای روشن تر شدن این مطلب به مصداق هایی از آرزوهای صادق اشاره می کند و آگاهی بیشتری به ضرورت توجه و گرایش به آرزوهای صادق در زندگی می دهد.
کلید واژه: آرزو، آرزوهای صادق، آرزوهای کاذب، حیات معنوی
مقدمه
آرزو نوعی خواستن است که خواسته شده فعلا تحققی ندارد و از عوامل و عللی که ممکن است آن خواسته شده را در آینده تحقق ببخشد اثر و نشانی وجود ندارد. آرزو با امثال «ای کاش چنین باشند»، «ای کاش چنین پیش می آمد» و… همراه است، البته اصل نه تنها مذموم نیست، بلکه نقش مهمی در حرکت چرخ های زندگی و پیشرفت در جنبه های مادی و معنوی دارد.
انسان در ناحیه آرزو هیچ محدودیتی ندارد، گاه آرزوی امر محال می کند که این موضوع از لسان مقدس ائمه معصومین علیهم السلام بیان شده است. غرض و هدف انسان تکاملش می باشد که به بالاترین کلمات یعنی قرب حضرت آفریدگار جهان برسد و از برکات آن بهرمند گردد که از آن جمله حیات طیبه است. کسی که زندگی دنیا را برای دنیا دوست دارد و خوشبختی خود را تنها در راه رسیدن به آرزوها و خواسته های دنیوی می پردازد، از این روی از خدا غافل شده و خود را به اسباب نیازمند پنداشته و آن ها را موثر مستقل می پندارد و آنگاه دست گدایی به سوی اسباب آن آرزوها دراز کرده و به دنبال آن ها می دود و از سرای آخرت غافل یا منکر شده از آلودگی به هر حرام و گناهی بی پروا و شادیش تنها در رسیدن به آن آرزوها و اندوهش از نرسیدن به آن ها است. در این تحقیق ضرورت شناخت آرزوهای سازنده و صادق در رسیدن به کمال بیان شده آرزوهای صادق از کاذب تفکیک شده و در روایات و کتب فراوان به موضوع آرزو پرداخته شده است، اما به شکلی که آرزوهای صادق را به طور جامع معرفی کند و مشوّق و راهنما باشد برای پی بردن و آگاهی از آرزوهای صادق و سازنده و نقش مثبت آن ها در زندگی به صورت خاص اشاره نشده است. شیوه ی کار در این مقاله کتابخانه است. در کتاب هایی مانند نهج البلاغه از لسان وحی گونه امیرالمومنین حضرت علی علیه السلام در مورد بر حذر داشتن انسان از آرزوهای طولانی و کاذب سخنانی بیان شده و از کتاب های تفسیری و روایی از قبیل تفسیر المیزان، غررالحکم و دررالکلم، تحف العقول و… استفاده شده که در هر کدام به وجهی از آرزو به صورت صادق یا کاذب و یا ممدوح و مذموم اشاره شده و همچنین در کتاب ارزشمند آیت الله مکارم شیرازی با نام اخلاق در قرآن به وجه افتراق آرزوهای صادق و کاذب و ارزش گرایش به آرزوهای صادق اشاره شده است. این مقاله به چنین آرزو و اقسام آن پرداخته و فرق آن با خیال و دعا را بیان کرده است و همچنین نگرش اسلام را بر مقوله آرزو از منظر آیات و روایات را مطرح کرده و سپس به تاًثیر مثبت آرزوهای صادق در زندگی و تکامل و سعادت بشر اشاره کرده و مصادیقی از آرزوهای اولیاء و بزرگان را برای روشن تر شدن مطلب در مورد آرزوی صادق بیان کرده است.
1: ماهیت آرزو
1-1:آرزو در لغت
با استفاده از کتب فرهنگ لغات و واژه شناسی در معنی آرزو از نظر لغت به این ترتیب تبیین می شود که آرزو یعنی مُنی، آمال، اًمانی، شهوات، اطماع (دهخدا، 105:1377) چشم داشت، آرمان، میل به آنچه دستیابی به آن آسان نباشد، به عربی اَمَل می گویند. این خصلت مانند دیگر خوبی ها که خداوند در نهاد بشر قرار داده در اصل ستوده و سودمند و از جمله نیروهای محرکه است داده های درونی و بالقوه آدمی است ولی از فرط حِدّت آن به سرعت از مدار اعتدال خارج شده به افراط می گراید. (حسینی دشتی، 47:1385)
1-2:آرزو در اصطلاح
آرزو عبارت است از خواسته ای مبهم که برای رسیدن به آن هیچ گونه تفکر و تاًملی صحیح و سازنده در کار نیست، البته خیلی از آرزوها دست یافتنی است که باید گفت آرزویی که در قالب رسیدن قرار می گیرد و با پشتوانه ی فکر به دست می آید آن آرزو هدفمند بوده و تقریبا می توان گفت که هدف تبدیل شده است و یا در تعریف آرزو می توان گفت که خواسته هایی به شمار می روند که در اکثر موارد افراد در جهت رسیدن به خواسته ها وا می مانند.
2:انواع آرزو
1-2:آرزوهای کاذب
آرزوی کاذب که مذموم و نکوهش شده است؛ آرزوهایی که انسان را مشغول و عمر انسان را بیهوده تلف کند و نتیجه ای از آن عاید انسان و جامعه نشود. آرزوی کاذب که همچون سراب در بیابان زندگی ظاهر می شوند و تشنه کامان را به دنبال خود می کشانند و هر لحظه تشنه تر می سازند تا از شدت تشنگی هلاک شوند. امام علی علیه السلام می فرمایند: « اَلَامَل کاشَراب یُغِرٌمَن رَاهُ و یُخلِفُ من رجاه؛ آرزو همچون سرابی است که هرکه آن را ببیند فریبش دهد و هر کس بدان امید بندد نومیدش کند. » (رسولی محلاتی، 103:1388) حضرت امام جعفر صادق علیه السلام می فرمایند: « طوبی لِمَن لَمَن لَم تلهِهِ الأمانی الکاذبةً ؛ خوشا کسی که آرزوها او را سرگرم و غافل نکرده باشد.» ( جنتی، 301:1389 )
2-2:آرزوی صادق
آرزوی صادق مثبت و سازنده که همچون آب حیات گلستان وجود آدمی را سیراب و پر ثمر می سازد و هر چه زحمت می کشد نشاط و معنویت بیشتری می یابد. در روایات اسلامی نیز اشارات پر معنایی به آرزوهای صادق و سازنده دیده می شود. امام صادق علیه السلام می فرمایند : « ان العبَد الموًمن الفقیر لیقول یاربَّ ارزقنی حتی فعل کذا و کذا مِنَالبرّ و وجوهٌ الخیر الخیرٌ فاذا علم الله ذلکَ منه بصدیق نیةٍ کتب الله له من الاجرِ مثل ما یکتُب لَهُ لَو علمه انَّ الله واسًع کرُّیم ؛ گاهی بنده موًمن تهی دست می گوید : خداوند! به من روزی عطا کن تا فلان کار خیر و نیک را به جا آورم، هرگاه خداوند در او صدق نیت بداند ( نه اینکه این آرزو پوششی برای رسیدن به هوا هوس ها باشد) تمام اجر و پاداشی را که درصورت رسیدن به این آرزوها انجام آن کارهای خیر استحقاق پیدا می کرد برای او نوشته می شود ( هر چند هیچ کدام را انجام نداده باشد ) رحمت خداوند گسترده و کرمش بی پایان است. ) ( مکارم شیرازی، 197:1378 ) حضرت علی علیه السلام دعایی در مورد آرزوهای مطلوب و مثبت دارند که می فرمایند : « اللهم اجمع بیننا و بینَهُ فی بر العیش … و تحف الکرامة ؛ پروردگارا ! میان ما و پیغمبرت در نعمت های جاویدان و زندگانی خوش و آرزوهای برآورده و خواسته های به انجام رسیده در کمال آرامش و در نهایت اطمینان همراه با مواهب و هدایای با ارزش جمع گردان. » ( جعفری، 166:1376 ) اگر آرزوها متوجه ارزش های والای انسانی باشد و یا جنبه مردمی و اجتماعی پیدا کند و در مسیر تکامل و پیشرفت واقعی انسان ها و درجات کمال قرار گیرد و انسان را به تلاش و کوشش بیشتر در این راه ها وادارد، بدون شک چنین آرزویی هر قدر طولانی بوده باشد، نه تنها نشانه پستی نیست بلکه نشانه ی کمال انسان است. آرزو نسبت به آینده نیروی محرک انسان برای تلاش ها و کوشش هاست و اگر چراغ پر فروغ امید و آرزو در دل انسان خاموش گردد، در واقع روح او می میرد. نشاط زندگی از او رخت بر می بندد و انسان را به موجودی سست و بی هدف و بی تلاش مبدل می سازد ( مکارم شیرازی، 196:1378 )
3-2:تفاوت آرزو با خیال
خیال یعنی پندار، گمان، وهم، صورتی که در خواب و بیداری به ذهن می آید صورت وهمی و صورتی که خواب ببیند، نیرویی که به وسیله آن صورت هایی که در زمانی دیده شده در ذهن تجدید و احیا می شود. خیالباف یعنی کسی که همواره در عالم خیال سیر کند، کسی که هر کاری را در عالم خیال انجام می دهد و به مرحله عمل نمی رساند. ( عمید، 502:1379 ) در علم روانشناسی اینگونه بیان شده است که از تجهیزات درونی انسان، نیروی تخیلی آدمی است و آن نیرویی سازنده است که سبب بسیاری از ابداعات و اختراعات است تخیّل نوعی فعالیّت خلاقّانه است که در آن مقایسه، استدلال، تصور ذهنی با تعیین قدر و درجه وجود دارد. خیال بافی نوعی تخیل انفعالی و یا تخیّل آزاد و بی قید و شرط و نوعی صحنه پردازی ذهن است که در آن عقل وارده نقشی ندارد و در داوری و اظهار آن کنترلی نیست و تنها فایده اش این است نقش مسکن را برای آدمی ایفا می کند. همه آرزوها و تمایلات ارضا نشده او در عالم خیالبافی ارضا شدن و یا درحال برآورده شدند و این خود عاملی برای کاهش درد و رنج است. ( قائمی، بی تا:140 ) اما در علم اخلاق شرط نخست مجاهد با نفس حفظ طایر خیال است، چون که مرغ خیال هر لحظه بر شاخه ای می نشیند و در هر جامی خواهد پرواز کند در پی خیال های فاسد و معصیت و شیطنت برود. ( محدثی،9:1389 )
4-2 : تفاوت آرزو با دعا
دعا در لغت به معنی خواستن است، خواه این خواندن منضّم با خواستن باشد خواه به صورت سرود و نیایش و در اصطلاح درخواست کردن چیزی توسط شخص پست و پایین با خضوع و خشوع از شخص بلند مرتبه را دعا می گویند. همه موجودات اعم از گیاهان، حیوانات، جمادات، و انسان با زبان تکوین و هستی خویش که چیزی جز فقر و نیاز نیست، همواره از خدای هستی بخش کمک خواسته و هر موجودی به اندازه استعداد خود رفع نیازش را می طلبد. افرادی که پیوسته در دعا هستند و دعا را اسلحه خود در مبارزه با طاغوت و بر قراری قسط و عدالت می دانند و به دعا عشق می ورزند شایسته ستایشند و خداوند متعال هم به آن ها و عده استجابت دعا داده است آن جایی که می فرمایند: « اُدعونی استجب لکم ؛ دعا کنید تا مستجاب کنم شما را » ( غافر:60 ) دعا و در خواست از خدا، عبادت است و یکی از صفات بندگان مقرّب خدا تلقّی می گردد.
3:نگرش دین اسلام بر آرزو
1-3:آرزو از منظر قرآن
در آیاتی از سوره های مختلف به آرزو اشاره شده. در قرآن هم به آرزوهای صحیح و درست اشاره کرده و هم به آرزوهای نادرست و بیهوده و کاذب. قرآن کریم اعمال صالحه و باقیات و صالحات را خیرُ اَمَل یعنی بهترین آرزو می نامد، آنجا که می فرمایند: « والباقیات الصالحات خیر ٌعند ربک ثواباً و خیر ٌامَلا ؛ اعمال صالح نزد خداوند ثواب بهتری دارد و بهترین آرزو را متضمن است. ( کهف، آیه 46 ) و در جای دیگر خداوند در قرآن کریم می فرمایند: « ذرهم یا کلوا یتمتّعوا و یُلهِهمُا الامَل فسوف یعلمون ؛ رهایشان کن بخورند و سرگرم بهره گیری از لذت ها باشند و آرزوها به خود مشغولشان کند که به زودی خواهند فهمید. » ( حجر،آیه3 ) در آیه شریفه این کنایه وجود دارد که این بیچارگان از زندگیشان جز خوردن و سرگرمی به لذات مادی و دلخوشی داشتن به صرف آرزو و خیالات واهی بهره دیگری ندارند یعنی در حقیقت مقام خود را تا افق حیوانات و چهار پایان پایین آورده اند و چون چنین است سزاوار است آن ها را به حال خود واگذار کنی (طباطبایی،140:1374 ) در قرآن کریم خداوند می فرمایند: « فطال علیهم الأمَدُ فَقَست قلوبُهُم ؛ آنگاه روزگار [سرگرمی در دنیا و مشغول بودن به آرزوهای دور و دراز ] بر آنان طولانی گشت در نتیجه دل هایشان سخت و غیر قابل انعطاف شد. » ( حدید،آیه16 )
2-3:آرزو از منظر روایات
در روایات معصومین علیهم السلام در مورد آرزو بسیار سخن گفته شده است و در آن ها هم به آرزوهای صادق و سازنده اشاره شده و هم به آرزو های واهی و کاذب و بر حذر بودن از آن. البته اصل آرزو نه تنها مذموم و نکوهیده نیست بلکه نقش بسیار مهمی در حرکت چرخ های زندگی و پیشرفت در جنبه های مادی و معنوی بشر دارد اگر آرزو در دل مادر نباشد هرگز فرزندش را شیر نمی دهد و انواع زحمت ها و ناراحتی ها را برای پرورش او تحمل نمی کند. همان گونه که در حدیث نبوی صلی الله علیه و آله و سلم آمده است « الامل رَحمَةٌ لِاُمّتی وَ لَولا الَاملُ ما رضَعِت والدةٌ ولدها و لا غَرسَ غارسٌ شَجَرها ؛ آرزو رحمت برای امت من است و اگر آرزو نبود هیچ مادری فرزندش را شیر نمی داد و هیچ باغبانی نهالی نمی کاشت. » ( قمی،121:1380 ) به این دلیل که این صفت با خمیرمایه و سرشت انسان ها عجین شده است و نسبت به سایر صفات و تمایلات دوام بیشتری دارد و خطرهای زیادتری نیز از جانب آن سعادت انسان در جوامع بشری را تهدید می کند و اگر تعدیلی در آن رخ ندهد و آرزوها و تمایلات مسیر حقیقی مشروع خود را پیدا نکند ممکن است آرزوی خطر و هلاکت و عذاب الهی انسان را تهدید کند. ( حقانی زنجانی،96:1373 ) سُلیم بن قیس از امیرالمؤمنین علی علیه السلام چنین نقل می کند: « وَ اَلا اِنَّ اخوف ما اخاف علیکم خصلتان اتباع الهوی و طول الامل امّا اتباع الهوی فیصُّدُعن الحق و امّا طول الامل فیسی الآخرة ؛ ای مسلمانان! آگاه باشید همانا ترسناک ترین خصلتی را که من به شما امت اسلام می ترسم که دامنگیر شما بشود دو خصلت است پیروی از هوا وهوس و آرزوهای طولانی اما هوا و هوس شما را از پیروی از حق بازمی دارد و آرزوهای طولانی، آخرت را از یاد شما می برد » ( دشتی،118:1385 ) امام صادق علیه السلام می فرمایند: « الایم ثلاثة :فَیَوم مَضی لایُدرکُ و یومُ الناسُ فیه فینبغی أن یغتنِموهُ وَ غذاً إنّما فی ایدیهم اَمَلُهُ ؛ روز ها سه تا است: دیروز که رفت و باز نمی گردد، امروز که باید غنیمتش دانست و فردا که آرزوی بیش نیست. » ( جنتی،722:1389 ) حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام می فرمایند : « طوبی لمن قَصَّر اَمَله و اغتَنَم مَهَلهُ ؛ خوشا به حال کسی که آرزویش را کوتاه کند و فرصت و مهلت را غنیمت داند. » ( رسولی محلاتی،106: 1388 )
4:آثارمثبت آرزوی صادق
یک سری خواسته ها و معنویات است که انسان در جهت رشد و تعالی معیارهای زندگی خود درحال یا آینده به آن ها نیاز دارد. بی شک انسان در هر مقطعی از زمان و مکان نیاز به آرزو دارد و البته به مرور زمان از این آرزوها براساس شرایط و موقعیت زمانی و مکانی در تغییر است چه اینکه انسان از بدو تولد تا سن پیری در تغییر و تحول بوده و براساس همین، عقلایی است که بگوییم آرزوهای آن نیز قابل تغییر و تحولند، به بیانی هرچقدر رشد فکری انسان بهتر شود، طبعاً آرزوهای آن نیز بزرگتر خواهد شد. هر آرزویی که انسان را در مسیر تعالی رشد معنوی و یا مادی مختوم به تکامل انسان بوده و از نظر شرع مقدس ممدوح می باشد.
1-4:آرزوی صادق راه رسیدن به موفقیت
اصولاً همّت انسان به اندازه آرزوهای مثبت اوست هر قدر دامنه آن ها گسترده تر باشد همّت او والاتر است و جالب اینکه از روایات اسلامی نیز به خوبی استفاده می شود که خداوند به مقدار این آرزوها به افراد باایمان اجر و پاداش می دهد چراکه نشانه آمادگی روح و جسم آن ها برای انجام هرچه بیشتر اعمال صالح است و حتی از روایات استفاده می شود که اگر انسان آرزوی خوبی برای رضای خدا داشته باشد از دنیا بیرون نمی رود مگر اینکه خداوند او را به آرزویش می رساند. در حدیثی از رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم می خوانیم: « مَن تّنی شیئاً و َهو لِله عزوجلّ رضاُلَم یَخرج من الدنیا حتی یعُطاه ؛ کسی که آرزوی چیزی کند در حالی که رضای خداوند متعال درآن باشد از دنیا خارج نمی شود مگر اینکه به خواسته خود می رسد. » ( مکارم شیرازی،196:1378 ) موفقیت حاصل یک خواستن مشتاقانه است آنان که خود را کوچکتر از آن می پندارند که لایق دستاوردهای بزرگ باشند. شوری برای حرکت در سر نمی یابند، توانی برای پیمودن راه در پای ندارد و شوقی برای رسیدن در دل احساس نمی کنند. نخسین گام برای دستیابی به موفقیت ایجاد توقع مثبت از خودمان است برای رسیدن به موفقیت های بزرگ باید آرزوهای بزرگ داشت. آنان که در زندان محدودیت های موجود، آرزوهای حقیرشان را توجیه می کنند و توان داشتن آرزوهای بزرگ را از خود می گیرند درهای موفقیت را برخود می بندند. ( یاسینی،1:1368 ) درتنییه الخواطرآمده است: « بینما عیسی بن مریم علیه السلام جالسُ و شیخُ یعمل بمسحاة و یئیرُبه الارض فقال عیسی علیه السلام اللهم انزع عنه فوضع الشیخ المسحاة و اضطجع ساعةً ، فقال عیسی علیه السلام اللهم ار إلیه الأمل فقال فَجَعل یعملُ ؛ حضرت عیسی علیه السلام فرمود: بار خدایا! آرزو را از او بگیر. آن یرمرددردم بیل را کنار نهاد و دراز کشید ساعتی گذشت و عیسی علیه السلام گفت: بار خدایا! آرزو را به او بازگردان آن پیرمرد بی درنگ برخاست و شروع به کارکرد » حضرت عیسی علیه السلام از او سؤال کرد که من دو حالت مختلف از تو دیدم یک بار بیل را به کنار افکندی و روی زمین خوابیدی اما در مرحله دوم ناگهان برخاستی و مشغول کار شدی؟ پیرمرد در جواب گفت « در مرتبه اول فکر کردم من پیر و ناتوانم و آفتاب لبه بامم امروز بمیرم یا فردا خدا می داند چرا این همه به خود زحمت دهم و این همه تلاش کنم بیل را زمین انداختم و برروی زمین خوابیدم ولی چیزی نگذشت که این فکر در خاطرم خطور کرد از کجا معلوم که من سالهای زیادی زنده نمانم افرادی مثل من بوده اند و سال ها عمر کرده اند انسان تا زنده است زندگی آبرومند می خواهد و باید برای خود و خانواده اش تلاش کند برخاستم و بیل را گرفتم و مشغول کارشدم » ( مکارم شیرازی174:1378 )
2-4:آرزو و تکامل انسان
انسان موجودی است افزون طلب و از هر چیز زیبا و خوب و گاه نازیبا، که در زندگی و حیاتش برای او خیر و فایده دارد می خواهد و طلب میکند میل به افزون طلبی از غرایز و استعدادهای درونی او که خداوند در ذات وی به ودیعه گزارده است ناشی می شود. البته اگر این حالت روحی در مسیر طبیعی خود قرار گیرد و تحت ضوابط و مقررات طبیعی و دستورات الهی واقع شود به حال انسان ها و جامعه انسانی مفید می باشند و اصولاً تکامل انسان نیز از این طریق است یعنی تعدیل قوای روحی و تغییر مسیر آن ها به سوی الله، نیک بختی و سعادت برای بشر حاصل می کند و از اینجا می شود گفت که اصل نهاد شهوات و تمنّیات روحی و آرزوها و سایر غرایز انسانی مثل غضب و حّب مال و جمال و زیبایی، به دلیل ذات خود نه تنها برای تکامل انسان امری لازم و ضروری است بلکه این حالات روحی همگی در نظام آفرینش در حد خود زیبا و نیک و مایه ترقی و تکامل هستند و احیاناً مذموم بودن و زشت بودن آن ها به علت سوء انتخاب انسآن ها و درست استفاده نکردن از آن ها در طریق طبیعی خویش است ( حقانی زنجانی،123:1373 ) امام علی علیه السلام می فرمایند: « الأمل رفیقُ مُؤنِسُ ؛ آرزو رفیقی همدم است » ( رسولی محلاتی،109:1388 ) اگر خواسته های رحمانی و آرزوهای آخرتی در دل بیشتر است پس صاحب آن دل از اصحاب یمین و امید خیر در او بسیار است و اگر وسوسه های شیطانی و هوس های نفسانی بیشتر است پس باید با کم کردن آمال و آرزوهای دنیوی انحرافات دلش را اصلاح کند » (دستغیب، بی تا:414 ) حضرت علی علیه السلام می فرمایند: « مَن اَحسَنَ عَمَلَهُ بَلَغَ أَمَلَهُ ؛کسی که عملش نیکو باشد به آرمان خود و آرزو خود رسیده است » ( رسولی محلاتی، 109:1388 )
5:نگرش بر برخی از آرزوهای صادق
1-5:اقسام آرزوهای صادق
الف ـ آرزوی مادی دنیوی مانند: آرزوی داشتن فرزند صالح و سالم، آرزو داشتن همسری حلال و شایسته، آرزوی به دست آوردن ثروت حلال برای مصرف در امور خیریه و حسنات و خدمت به خلق و ترویج مکتب حق الهی
ب ـ آرزوی مادی اخروی مانند: تمّنای بهشت و حوریه
ج ـ آرزوی معنوی دنیوی مانند: آرزوی زیارت خانه خدا، آرزوی زیارت مشاهد مشرفه اهل بیت علیهم السلام آرزوی جهاد و شهادت در رکاب امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف
دـ آرزوهای معنوی اخروی مانند: آرزوی همنشینی و مجالست با انبیاء و اوصیا و صلحا در بهشت
2-5:آرزوی اولیا الله و شهیدان
اولیا الله در دو صورت و در دو مورد است که از خواستن طول عمر صرف نظر می کنند؛ یکی آنگاه که احساس می کنند وضعی دارند که هر چه بمانند توفیق بیشتری در طاعت نمی یابند بر عکس به جای تکامل، تناقض می یابند. حضرت علی بن حسین علیه السلام می فرمایند: « الهی و عَمَّری مادام عمری بذلَةً فی طاعتک فاذا کان مرتعا ًللشیطان فاقبضنی الیک ؛ خدایا مرا عطا کن مادام که عمرم صرف طاعت بشود اگر بناست که زندگی ام چرا گاه شیطان گردد مرا هر چه زودتر به سوی خود ببر » خداوند در قرآن می فرمایند: « قل یا ایها الذین ها دو » ( جمعه،آیه6 ) قرآن کریم خطاب به یهود که مدعی بودند ما اولیا الله هستیم می فرمایند: به ایشان بگو ای کسانی که کیش یهود دیگری به خود بسته اید اگر معتقدید که تنها شما اولیای خدایید و نه هیچ کس دیگر و اگر در این اعتقادتان راست می گویید آرزوی مرگ کنید و خریدار آن باشید » اگر شما اولیا الله باشید باید مرگ برای شما یک امر محبوب و آرزویی باشد بعد می فرمایید: ولی هرگز اینها آرزوی مرگ نمی کنند زیرا اعمالی که پیش فرستاده اند آنچنان ظالمانه و جنایت کارانه است که خود می دانند در آن جهان بر چه وارد می شوند ( موسوی،450:1374 ) صورت دوم شهادت است اولیا الله مرگ به صورت شهادت را بلاشرط از خدا طلب می کنند زیرا شهادت هر دو خصلت را دارد هم عمل وهم تکامل است و از طرف دیگر انتقال به جهان دیگر است که امری محبوب و مطلوب و مورد آرزوی اولیاالله است. ( مطهری،96:1385 ) هرگاه بنده حقارت و ناتوانی و نیازمندی خود را ببیند در برابر عظمت و توانایی بی نهایت و بی نیازی و بزرگواری کرامت پرودگار را بفهمد در دلش آرزوی قرب به او پیدا می شود که به برکت قرب او، عجزها و نقص ها و نیازمندی هایش برطرف می شود یعنی همه ی آن ها به توانایی و کاملی و بی نیازی بدل شود پس خواسته قبلیش که قرب خدا است او را به عبادت و اطاعت وادارد چون تنها وسیلۀ قرب به خدا همان عبادت و اطاعت است و کسی که او به عبادت قرب خدا شود پس علاوه بر ثواب و مزدی که برای آن ها عبادت است و به او خواهد داد از برکات قرب آفریدگار که به وصف در نمی گنجد بهره های بزرگ نصیبش می شود ( دستغیب، بی تا:403) پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می فرمایند: « و فی الموت و کره مَنَ کرةُ ؛ موت باعث نجات مخلصان است از زحمت دنیا و موجب هلاکت و عذاب گناهکاران است و از این جهت است که زهّاد و عبّاد و مخلصین مشتاق موت هستند و آرزوی موت می کنند و گناهکاران از موت می ترسند و از موت کراهت دارند » ( محدث ارموی،508:1360 )
3-5:آرزوی حضرت مریمسلام الله علیها
پس از آنکه حضرت مریم سلام الله علیها از دنیا رفت، حضرت عیسی علیه السلام جنازه ی مادرش را پس از تجهیز به خاک سپرد، سپس روح مادرش مریم را دید، عیسی علیه السلام گفت: « مادر! آیا آرزویی داری؟ مریم سلام الله علیها پاسخ داد: « آری آرزویم این است که در دنیا بودم و شبهای سرد زمستانی را به مناجات و عبادات در درگاه خدا به بامداد می رساندم و و روزهای گرم تابستان را روزه می گرفتم » یعنی همواره در یاد خدا و انجام عبادات الهی بودم.
از عمر همان بود که در یاد تو بودم باقی همه سهو است و فسوس است و فسانه
نخستین ضرری که از ناحیه آرزوی دراز و کاذب به انسان وارد می شود، فکر و اندیشه آدمی مشوش و پریشان می کند و بدون شک طول آرزو هیچ گونه تغییری در خصوصیات زندگی انسان نخواهد داشت و آن چه مقدار الهی است به او می رسد و باید باور داشت هیچ بنده ای نیست مگر آنکه روزی وی برعهده پروردگار است و برای هرکه بخواهد نعمت و روزی فراوان می دهد. ( موسوی،235:1390 )
استنتاجات
با نگاهی عمیق و بررسی نقش مهم آرزوهای مثبت و سازنده و صادق به این باور می رسیم که انسان به عنوان خلیفه خداوند روی زمین باید همواره در راه رسیدن به کمال و قرب الهی بکوشد تا او را از هدف اصلی آفرینش دور نسازد انسان برای حرکت و تکاپو و تلاش و تکامل و سعادت احتیاج به اندیشه ها و آرزوهای سودمند و صحیح دارد اگر آرزو منحرف و باطل باشد در اصلاح انسان سودی ندارد انسان زیرک و عاقل می تواند از بیانات ائمه معصومین علیهم السلام صریحاً به این موضوع برسد که باید در راه رسیدن به کمال آرزوی آن را داشت و اینکه چگونه آرزوی واهی را از ذهن دور کنیم و آرزوهای صادق و سازند را در ذهن خود باور کنیم تا مقصد و راه روشن شود نیاز به بررسی و پژوهش دارد و اینکه چگونه تمایل و گرایش خود را به این گونه آرزو ها سوق دهیم احتیاج به تبیین و پژوهش دارد و همچنین پژوهش در مورد آرزوهای جوانان عصر حاضر و چگونگی تعامل آن با موفقیت فرهنگی و اجتماعی حاضر نیاز است.
فهرست منابع
قرآن
نهج البلاغه
1ـ آلن، رابرت، ( 1368 ) ، هزار راه موفقیت، مترجم: سید بهشاد یاسینی چاپ اول، تهران، انتشارات فرا
2ـ تیمی آمدی، عبد الواحد بن محمد، ( 1388 ) ، غررالحکم و دررالکلم مترجم: سیدهاشم رسولی محلاتی، چاپ یازدهم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
3ـ جعفری، محمدتقی، ( 1376 ) ، تفسیر نهج البلاغه، چاپ پنجم، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی
4ـ حسینی دشتی، سید مصطفی، ( 1385 ) ، معارف و معاریف ( دایره معارف جامع اسلامی ) ، جلد اول، چاپ اول، انتشارات مؤسسه فرهنگی آرایه
5ـ حقانی زنجانی، حسین، ( 1373 ) ، نظام اخلاقی اسلام، چاپ اول، قم دفتر نشر فرهنگی اسلامی
6ـ دهخدا، علی اکبر، ( 1377 ) ، لغت نامه دهخدا، جلد اول، چاپ دوازدهم، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران
7ـ دشتی، محمد، ( 1385 ) ، ترجمه نهج البلاغه امام علی علیه السلام چاپ اول، قم، انتشارات بیان الحق
8ـ دستغیب شیرازی، سید عبدالحسین، ( بی تا ) قلب سلیم، چاپ پانزدهم، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه
9ـ شعبه حّرانی، ابومحمدالحسن بن علی، ( 1389 ) ، تحف العقول عن آل الرسول علیهم السلام مترجم: احمد جنّتی، چاپ سوم، تهران، دفتر نشر بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی
10ـطباطبایی، محمدحسین ( 1374 ) تفسیر المیزان، مترجم، سید محمد باقر موسوی، چاپ پنجم، قم، دفتر انتشارات اسلامی جامعه مدرسین حوزه علمیه
11ـ قرائتی، محسن، ( 1383 ) ، تفسیر نور، چاپ دهم، تهران، مرکز فرهنگی درس هایی از قرآن
12ـ قمی، عباس، ( 1380 ) ، سفینة البحار، جلد اول، چاپ سوم، تهران، انتشارات دار الاسوة الطباعة و النشر
13ـ گیلانی، عبدالرزاق، ( 1360 ) ، شرح مصابح الشریعه و مفتاح الحقیقه، محقق، سید جمال الدین محدث ارموی، چاپ دوم، تهران، انتشارات کتابخانه صدوق
14ـ مطهری، مرتضی ( 1385 ) ، شهید و شهادت، چاپ اول، قم، انتشارات نجابت
15ـ مکارم شیرازی، ناصر ( 1380 ) ، تفسیر نمونه، چاپ بیست و یکم، تهران، انتشارات دارالکتب الاسلامیه
16ـ موسوی ( باروق ) ، سیدعلی، ( 1390 ) ، گنجیه مبلغین، جلد اول، چاپ چهارم، مشهد، انتشارات مهر فاطمه
فرم در حال بارگذاری ...
آخرین نظرات